Tại Việt Nam, mạng xã hội TikTok xuất hiện từ tháng 4/2019, nhanh chóng trở thành một trong những ứng dụng được yêu thích nhất, với khoảng 50 triệu tài khoản sử dụng thường xuyên. TikTok tạo ra một nền tảng truyền thông mạng xã hội, để cộng đồng tự do phát triển, sáng tạo nội dung số; tạo ra cơ hội kinh doanh, cung cấp dịch vụ thương mại điện tử xuyên biên giới cho các cá nhân, doanh nghiệp, có thể sử dụng nền tảng này để quảng cáo sản phẩm và kết nối với nhóm khách hàng tiềm năng một cách dễ dàng, hiệu quả… Tuy nhiên, ứng dụng mạng xã hội TikTok cũng phát sinh nhiều tác động tiêu cực đến môi trường mạng Việt Nam:

Biểu tượng TikTok trên màn hình điện thoại (TTXVN)

Về bảo mật an ninh dữ liệu: Nguy cơ dữ liệu người dùng, các thông tin cá nhân nhạy cảm (như: tên, tuổi, giới tính, quan hệ xã hội, thái độ chính trị, danh bạ, ảnh…) có thể bị TikTok thu thập, khai thác phục vụ mục đích thương mại, chuyển dữ liệu người dùng sang nước thứ ba. TikTok đã chuyển dữ liệu người dùng ở Việt Nam sang máy chủ tại Singapore nhưng biện minh là để lưu trữ dự phòng, sau đó dữ liệu của người dùng sẽ được đồng bộ và gửi về máy chủ tại trụ sở chính ở Trung Quốc. Thông qua việc thu thập dữ liệu về vị trí người dùng, kết hợp quyền truy cập camera và microphone trên thiết bị cài đặt, TikTok có thể trở thành công cụ do thám, ghi âm, ghi hình để theo dõi người dùng ở những khu vực có vị trí quan trọng hoặc cá nhân có địa vị trong xã hội, gây nguy cơ mất an ninh dữ liệu và xâm phạm quyền riêng tư.

Các thế lực thù địch, tổ chức phản động, đối tượng chống đối cũng đang lợi dụng nền tảng mạng xã hội TikTok để tuyên truyền, tán phát các video hoặc quảng cáo có nội dung xuyên tạc, bôi nhọ cá nhân/tổ chức, kích động bạo lực, hướng lái dư luận…

Về kinh tế: Tình trạng lừa đảo, bán hàng giả, quảng cáo không chính xác về sản phẩm… trên “TikTok Shop” diễn ra tràn lan, gây thiệt hại cho người dùng và tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp. Nhà nước có thể thất thu thuế do chưa có cơ chế hiệu quả để giám sát doanh thu và truy thu thuế đối với nền tảng mạng xã hội TikTok và TikTok Shop.

Sản phẩm nhái thương hiệu nổi tiếng tràn lan trên TikTok Shop

Về văn hóa, xã hội: Một số nội dung do người dùng TikTok đăng tải chứa nội dung độc hại, sai sự thật, bạo lực, khiêu dâm, gây hại cho người dùng nhất là đối với trẻ em. Các chuyên gia cảnh báo, việc tiếp cận với nhiều nội dung độc hại như vậy, có thể gây ra nhiều căn bệnh về tâm thần, suy giảm nhận thức, mất tập trung, kém trí nhớ…

Ảnh minh họa - Chủ kênh TikTok Nờ Ô Nô đăng video có nội dung miệt thị người nghèo từng bị phạt và dư luận tẩy chay

Việc TikTok phát triển mạnh mẽ số lượng người dùng tại Việt Nam, nhất là trong giới trẻ sẽ làm gia tăng nguy cơ “nghiện mạng xã hội”, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, năng suất lao động và học tập; làm gia tăng vấn nạn bạo lực học đường và trực tuyến ở Việt Nam, gia tăng các loại hình tội phạm nhằm vào thanh thiếu niên, nhất là trẻ em khi nhiều video có nội dung kích động bạo lực, tiêu cực được chia sẻ rộng rãi trên TikTok.

Ảnh minh họa - Nếu không kiểm soát được, TikTok chính là mối nguy hại với trẻ em

Hiện nay, Mỹ và các nước châu Âu coi các công ty công nghệ, viễn thông Trung Quốc là những công cụ giám sát kỹ thuật số trá hình của Chính phủ Trung Quốc triển khai trên phạm vi toàn cầu. Việc Chính phủ Trung Quốc hỗ trợ, thúc đẩy các doanh nghiệp công nghệ, viễn thông “phủ sóng” mạng lưới công nghệ ở nước ngoài như một phần triển khai của “Con đường tơ lụa kỹ thuật số”.

Nhiều quốc gia và khu vực trên thế giới đã xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh trực tiếp hoạt động của các nền tảng mạng xã hội, tăng cường trách nhiệm của các nền tảng mạng xã hội trong việc quản lý nội dung trực tuyến, góp phần hỗ trợ công tác quản lý nhà nước, hạn chế hành vi lợi dụng quyền công dân để đăng tải, tuyên truyền thông tin độc hại, gây mất an ninh, trật tự, xâm phạm ANQG trên không gian mạng, điển hình như:

Singapore quy định cụ thể 05 nhóm nội dung bị cấm trên nền tảng mạng xã hội: (1) Khuyến khích hành vi tự sát, tự làm hại bản thân; (2) Cổ súy, hướng dẫn cách thức sử dụng bạo lực, xâm hại thể chất, tra tấn, hành hạ đối với con người; (3) Kích động, ủng hộ hành vi tấn công tình dục, ép buộc quan hệ tình dục hay các nội dung có yếu tố xâm hại hình ảnh riêng tư của trẻ em; (4) Cản trở các biện pháp phòng vệ y tế cộng đồng, ngăn chặn dịch bệnh; (5) Kích động khủng bố, hành vi gây phát sinh thù địch, chia rẽ các dân tộc, tôn giáo trong nước.

Liên minh châu Âu quy định: (1) Ngăn chặn hành vi độc quyền, thúc đẩy môi trường công bằng cho mọi nền tảng mạng xã hội phát triển; (2) Minh bạch về chính sách kiểm duyệt nội dung trực tuyến, gỡ bỏ các thông tin bị gắn thẻ chứa phát ngôn gây thù hận, kích động khủng bố trong 24 giờ và thông báo cho cơ quan chức năng về hành vi vi phạm; (3) Cấm quảng cáo nhằm vào trẻ em và sử dụng dữ liệu cá nhân nhạy cảm (quan điểm chính trị, tôn giáo, dân tộc…) cho mục đích thương mại.

Vào tháng 3/2023, Ủy ban Châu Âu đã ra lệnh cho các nhân viên xóa ứng dụng TikTok khỏi điện thoại và thiết bị cơ quan của họ.

Thời gian tới, nhiều quốc gia sẽ tiếp tục thắt chặt, kiểm soát các nền tảng mạng xã hội với quan điểm cứng rắn, gây sức ép, đe dọa áp dụng các lệnh cấm để buộc các nền tảng mạng xã hội phải tuân thủ các quy định pháp luật, do: (1) Sự phổ biến của mạng xã hội với số lượng người dùng ngày càng lớn đặt ra thách thức trong quản lý nhà nước về an toàn của nội dung trực tuyến, nhất là sự tràn lan, thiếu kiểm soát của nội dung trực tuyến độc hại, sai sự thật, tác động tiêu cực tới người dùng và dư luận xã hội; (2) Thông tin, dữ liệu người dùng trở thành nguồn tài nguyên quý khiến các nền tảng theo dõi người dung quá mức nhằm thu thập, xử lý, khai thác phục vụ mục đích thương mại hay bán dữ liệu người dùng cho bên thứ ba; (3) Các nước lợi dụng triệt để môi trường mạng, nhất là những nền tảng mạng xã hội để tuyên truyền, dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, phục vụ các ý đồ, mục đích chính trị.

Vì vậy, mỗi chúng ta hãy cẩn trọng, tỉnh táo trong việc quyết định sử dụng mạng xã hội nói chung và TikTok nói riêng, không để bị cuốn vào những xu hướng, hoạt động bất lợi cho bản thân, gia đình và xã hội.