Năm 2016, năm đầu tiên triển khai Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng và là năm thứ mười một triển khai Nghị quyết số 49-NQ-TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, trong bối cảnh chung của toàn cầu và cả nước đứng trước rất nhiều khó khăn khi nền kinh tế thế giới phục hồi chậm, biến đổi khí hậu diễn biến bất thường, nhanh hơn dự báo, tình hình thiên tai, bão, lũ lụt, hạn hạn, xâm nhập mặn, sự cố môi trường biển… trong nước gây khó khăn lớn cho sản xuất và đời sống của người dân, ngành Tư pháp cũng gặp phải nhiều khó khăn, hạn chế và thách thức trong việc triển khai các nhiệm vụ công tác trọng tâm. Tuy nhiên, bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và Chính phủ, cùng với sự nỗ lực lao động, sáng tạo hăng say của cán bộ, công chức, viên chức toàn ngành, trong năm qua, ngành Tư pháp đã triển khai kịp thời, đồng bộ, sâu rộng các nhiệm vụ công tác và đạt được nhiều kết quả quan trọng, nổi bật ở một số lĩnh vực, đã góp phần cùng cả nước thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng - an ninh và đối ngoại.

Một số thành tựu nổi bật mà ngành đạt được trong năm 2016 có thể kể đến là: cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm 2016 - 2021 đã được toàn ngành Tư pháp tích cực chỉ đạo và tổ chức thực hiện các đợt cao điểm tuyên truyền phổ biến Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp đến các tầng lớp nhân dân, qua đó, góp phần vào thành công chung của cuộc bầu cử; triển khai thi hành tốt Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 và Nghị định số 34/2016/NĐ-CP ngày 14/5/2016 của Chính phủ về hướng dẫn thi hành Luật; tổ chức thành công Hội thi “Hòa giải viên giỏi toàn quốc” lần thứ III, thu hút đông đảo cán bộ, nhân dân tham gia, góp phần nâng cao nhận thức của toàn xã hội về vị trí, vai trò của công tác hòa giải ở cơ sở, kịp thời giải tỏa mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật ngay tại cộng đồng dân cư, đảm bảo an ninh, trật tự nông thôn; trình Quốc hội thông qua Luật Tiếp cận thông tin - giúp hiện thực hóa quyền tiếp cận thông tin của cá nhân và Luật Đấu giá tài sản - giúp hoàn thiện, thống nhất khung pháp lý điều chỉnh hoạt động đấu giá tài sản, góp phần đảm bảo tính đồng bộ của hệ thống pháp luật; cho ý kiến đối với Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự; chủ trì soạn thảo Luật Trợ giúp pháp lý (sửa đổi), Luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước (sửa đổi) với nhiều quy định bảo đảm tốt hơn các quyền con người, quyền công dân, phục vụ tốt hơn yêu cầu của người dân, doanh nghiệp… Những kết quả đã đạt được này tiếp tục tạo cơ sở pháp lý, tiền đề quan trọng để hoàn thành tốt các nhiệm vụ công tác tư pháp trong năm 2017 và những năm tiếp theo.

Bên cạnh các kết quả nêu trên, trong năm qua, công tác tư pháp còn có một số khó khăn, hạn chế như: lúng túng trong triển khai Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 và Nghị định số 34/2016/NĐ-CP, chất lượng một số văn bản quy phạm pháp luật chưa cao, còn có sai sót; quản lý xử lý vi phạm hành chính, theo dõi thi hành pháp luật còn nhiều khó khăn, một số quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 và các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật chưa phù hợp với thực tiễn, tính khả thi chưa cao, trùng lặp, chồng chéo; phổ biến, giáo dục pháp luật chưa thực sự gắn với trọng tâm về phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; lúng túng trong việc giải quyết hộ tịch có yếu tố nước ngoài khi thực hiện phân cấp theo quy định mới của Luật Hộ tịch...

Trong năm 2017, một số sự kiện pháp lý nổi bật của ngành Tư pháp nói riêng, của cả nước nói chung cần phải tập trung và quyết liệt triển khai thực hiện, đó là:

Ngày 01/01/2017, Bộ luật Dân sự năm 2015 chính thức có hiệu lực thi hành. Với vai trò thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác xây dựng và thi hành pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật, ngành Tư pháp có nhiệm vụ quan trọng trong việc chung tay cùng cả nước góp phần đưa bộ luật đi vào cuộc sống. Đây là đạo luật lớn, có vị trí đặc biệt quan trọng chi phối tới nhiều đạo luật khác trong hệ thống pháp luật nước ta, tác động đến mọi mặt của đời sống xã hội, đời sống nhân dân, là luật chung, luật nền cho các luật khác trong hệ thống pháp luật điều chỉnh các quan hệ hình thành trên cơ sở bình đẳng, tự do ý chí, độc lập về tài sản và tự chịu trách nhiệm. Do đó, để tích cực đưa Bộ luật Dân sự năm 2015 đi vào cuộc sống, toàn ngành cần tập trung thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm như: biên soạn, in ấn tài liệu phục vụ việc quán triệt, phổ biến, tuyên truyền, tập huấn Bộ luật Dân sự; tuyên truyền, phổ biến, quán triệt các nội dung của Bộ luật một cách sâu rộng trong toàn thể nhân dân; tập huấn chuyên sâu cho từng đối tượng cụ thể; rà soát các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến Bộ luật Dân sự trong phạm vi quản lý của ngành, tự mình hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền kịp thời hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung hoặc đề xuất ban hành văn bản mới cho phù hợp với Bộ luật Dân sự…

Ngày 01/7/2016, Luật Đấu giá tài sản được Quốc hội khóa XIV thông qua ngày 17/11/2016 chính thức có hiệu lực thi hành. Trên cơ sở thể chế hoá các nghị quyết của Đảng, Bộ luật dân sự năm 2015, Luật Đấu giá tài sản có nhiều nội dung mới mang tính đột phá trong việc tạo cơ chế xử lý tài sản của cá nhân, tổ chức, Nhà nước bảo đảm hiệu quả, khách quan, minh bạch; tạo cơ sở để nâng cao hơn nữa chất lượng, tính chuyên nghiệp của đội ngũ đấu giá viên, bảo đảm đầy đủ trách nhiệm của tổ chức đấu giá tài sản đối với Nhà nước, cá nhân, tổ chức. Với việc quy định chặt chẽ trình tự, thủ tục đấu giá tài sản, khi được triển khai thi hành, Luật Đấu giá tài sản sẽ góp phần hạn chế tình trạng “quân xanh, quân đỏ”, thông đồng, dìm giá trong hoạt động đấu giá tài sản, qua đó bảo vệ tốt hơn quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức và Nhà nước, đáp ứng yêu cầu xã hội hóa, tính chuyên nghiệp của hoạt động đấu giá tài sản theo thể chế nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế.

Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 27/11/2015 tại Kỳ họp thứ 10, có hiệu lực thi hành từ ngày01/7/2016. Tuy nhiên, do phát hiện có nhiều sai sót về lỗi kỹ thuật nên Quốc hội khóa XIII đã quyết định lùi hiệu lực thi hành của Bộ luật Hình sự năm 2015 cùng với 3 luật khác có liên quan đến ngày Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự năm 2015 có hiệu lực thi hành (trừ một số quy định có lợi cho người phạm tội). Với trách nhiệm là đơn vị chủ trì xây dựng Bộ luật Hình sự năm 2015, trong năm 2017, ngành Tư pháp cần rút kinh nghiệm, nâng cao trách nhiệm, tiếp tục khắc phục những sai sót về mặt kỹ thuật, kết hợp xử lý những quy định chưa hợp lý hoặc có khả năng khó áp dụng trên thực thế, đồng thời đảm bảo việc sửa đổi không làm ảnh hưởng đến những chính sách hình sự lớn đã được Quốc hội khóa XIII thông qua và không dẫn đến phải sửa đổi các đạo luật đang được lùi thời hiệu thi hành cùng với BLHS năm 2015.

Có thể thấy rằng, ngành Tư pháp ngày càng khẳng định được vị thế của mình trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN và hội nhập kinh tế quốc tế khi khối lượng công việc mà ngành được Đảng và Nhà nước giao phó ngày càng tăng, số lượng công việc khó, phức tạp, yêu cầu về tiến độ, chất lượng công việc ngày càng nhiều. Đây là những cơ hội để ngành Tư pháp tiếp tục khẳng định và nâng cao hơn nữa vai trò, vị thế của toàn ngành, nhưng đồng thời cũng đặt ra không ít khó khăn, thách thức cho ngành trong việc triển khai các nhiệm vụ, mục tiêu trọng tâm. Trong năm 2017, toàn ngành cần tận dụng, tranh thủ những thuận lợi, phát huy mạnh mẽ những tiềm lực vốn có, đồng thời khắc phục khó khăn để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao như: xây dựng, thẩm định, kiểm tra, rà soát, hệ thống hóa, hợp nhất VBQPPL và pháp điển hệ thống quy phạm pháp luật; kiểm soát thủ tục hành chính; phổ biến, giáo dục pháp luật, hòa giải ở cơ sở; quản lý xử lý vi phạm hành chính, theo dõi thi hành pháp luật; hộ tịch, quốc tịch, chứng thực, nuôi con nuôi, lý lịch tư pháp, đăng ký giao dịch bảo đảm, bồi thường nhà nước; bổ trợ tư pháp, trợ giúp pháp lý; thanh tra, kiểm tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng... cần được toàn ngành tập trung cao độ nguồn lực để thực hiện thắng lợi, tiếp tục tạo nhiều khởi sắc mới, nhiều thành tích mới trong toàn ngành Tư pháp năm 2017.

                                                               Phạm Văn Phước

                                                               Phó Giám đốc Sở Tư pháp Đắk Lắk