Thời gian qua, Chương trình cho vay nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn do Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh triển khai đã giúp nhiều gia đình ở nông thôn có vốn để đầu tư cải tạo, nâng cấp, xây dựng mới các công trình nước sạch, các công trình vệ sinh, bảo đảm theo tiêu chuẩn quốc gia về nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn. Đồng thời, chương trình đã đem lại nhiều lợi ích thiết thực về môi trường và chất lượng cuộc sống cho người dân trên địa bàn tỉnh và góp phần hoàn thiện các tiêu chí trong xây dựng nông thôn mới. 

Sau hơn 8 năm triển khai Chương trình tín dụng nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn, Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh đã triển khai tới 15/15 huyện, thị xã, thành phố với tổng dư nợ trên 354 tỷ đồng cho 12.851 hộ vay để làm 77.314 công trình nước sạch và vệ sinh môi trường. Riêng trong năm 2015, trên địa bàn toàn tỉnh đã có 12.575 công trình nước sạch và 11.950 công trình vệ sinh được xây dựng và đưa vào sử dụng phục vụ đời sống của người dân nông thôn.

Hệ thống biogas của gia đình bà H’Saly ở buôn Buôr, xã Hòa Xuân, thành phố Buôn Ma Thuột được xây dựng nhờ nguồn vốn vay của Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh.

Trước đây, gia đình bà H’Saly, ở buôn Buôr, xã Hòa Xuân, thành phố Buôn Ma Thuột thường xuyên dùng nước giếng khơi. Biết nguồn nước không được đảm bảo vệ sinh do ô nhiễm bởi các nguồn nước từ ao hồ, nước thải sinh hoạt, chất thải chăn nuôi… nhưng vẫn phải dùng để tắm giặt, còn việc sử dụng cho nấu ăn, nước uống, gia đình phải sử dụng nguồn nước mưa. Năm 2013, bà H’Saly được Ngân hàng Chính sách Xã hội tỉnh cho vay 12 triệu đồng cho 02 công trình từ nguồn vốn Chương trình nước sạch và vệ sinh môi trường cùng kinh phí tự có, gia đình đã xây dựng được công trình nước sạch và vệ sinh môi trường đồng bộ, khép kín, gồm nhà tắm, nhà vệ sinh, bể lọc nước, bể chứa nước, bảo đảm nước sạch sinh hoạt cho cả gia đình. Không chỉ vậy, gia đình bà còn làm mô hình kinh tế VAC khép kín, xây dựng hệ thống biogas tận dụng chất thải trong chăn nuôi làm khí đốt phục vụ cho phát triển kinh tế.

Ông Nguyễn Đức Thuận – Chủ tịch UBND xã Hòa Xuân, chia sẻ, dân số của xã là 7.351 người, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số có 3.822 nhân khẩu. Cơ cấu kinh tế của xã chủ yếu tập trung trong lĩnh vực nông nghiệp với tỷ trọng hơn 78%. Hiện nay, khoảng 334 hộ dân vay vốn theo Chương trình cho vay nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn, với tổng số tiền là hơn 3,3 tỷ đồng. Trên địa bàn xã, tỷ lệ hộ gia đình sử dụng nước sạch và nhà tiêu hợp vệ sinh đạt khoảng trên 70%. Hiện nay hầu hết các hộ dân đều sử dụng hiệu quả nguồn vốn cho vay và trả đúng thời hạn, do đó tỷ lệ nợ xấu đối với xã rất ít. Nguồn vốn cho vay đã góp phần giảm thiểu bệnh tật do thiếu nước sạch hoặc sử dụng công trình vệ sinh chưa đảm bảo tiêu chuẩn, góp phần giảm chi phí khám chữa bệnh, đảm bảo sức khỏe cho người dân, từng bước hoàn thành các tiêu chí nông thôn mới, dự kiến vào cuối năm xã sẽ được công nhận đạt chuẩn.

Về việc triển khai và giám sát các hộ vay vốn, kể từ khi có chủ trương của Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh, xã Hòa Xuân đã thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện chương trình cùng các thành viên là các cán bộ hội đoàn thể…do đó việc xét duyệt và cho vay thông qua bình xét dân chủ, công khai có sự chứng kiến của trưởng thôn, buôn, thực hiện đúng chủ trương của Nhà nước “dân biết, dân làm, dân kiểm tra” nên nguồn vốn được sử dụng đúng mục đích, tránh tình trạng tham ô, lợi dụng.

Theo đánh giá của người dân xã Hòa Xuân khi thụ hưởng chương trình cho vay tín dụng nước sạch và vệ sinh môi trường thuận lợi của chương trình là phương thức cho vay thông qua ủy thác một số nội dung công việc đối với các tổ chức chính trị - xã hội, không phải thế chấp tài sản, đối tượng mở rộng, lãi suất cho vay phù hợp, thời hạn cho vay dài và được ân hạn giúp người vay tiếp cận nhanh với nguồn vốn để xây dựng lắp đặt công trình. Qua đó, giúp cho người dân thuận tiện đầu tư đường ống từ công trình công cộng, xây bể nước, công trình vệ sinh tại gia đình phục vụ cho đời sống, giảm thiểu ô nhiễm, nâng cao sức khỏe cho cộng đồng.

Tổ tiết kiệm và vay vốn của Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh triển khai cho vay và thu nợ trực tiếp tại xã Hòa Xuân.

Ông Nguyễn Tử Ân, Giám đốc Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh cho biết, ngân hàng đã có sự phối hợp chặt chẽ với các ngành, chính quyền địa phương, cùng các hội, đoàn thể tích cực triển khai đến các hộ dân có nhu cầu vay vốn sử dụng nước sạch và xây dựng khu vệ sinh hợp tiêu chuẩn. Công tác phối hợp, kết hợp giữa ngân hàng và các ban, ngành, tổ chức chính trị - xã hội khá nhịp nhàng từ khâu lập kế hoạch tín dụng đến triển khai nghiệp vụ cho vay, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận nguồn vốn. Để phục vụ công tác cho vay và thu hồi nợ, Ngân hàng đã không ngừng nâng cao chất lượng các tổ tiết kiệm và vay vốn, tổ giao dịch lưu động tại xã và điểm giao dịch, duy trì lịch giao dịch đều đặn tại các điểm giao dịch. Do vậy, việc triển khai chương trình từ khâu thiết lập hồ sơ cho vay, tổ chức giải ngân, thu nợ, thu lãi cũng như quá trình kiểm tra, giám sát sử dụng vốn vay rất thuận lợi. Chương trình cho vay nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn với thủ tục cho vay đơn giản, hộ vay không phải thế chấp tài sản, việc giải ngân, thu nợ được thực hiện tại các điểm giao dịch xã theo lịch đã ấn định sẵn thuận tiện cho người vay tiếp cận dễ dàng với nguồn vốn.

Tuy nhiên, khó khăn của Chương trình này khi triển khai trên thực tế hầu hết các chi phí nhân công và nguyên vật liệu ở địa bàn Tây Nguyên thường cao hơn so với tỉnh đồng bằng. Bởi chỉ mua sắm bồn chứa nước, máy bơm nước đã tiêu tốn hơn 6 triệu đồng, chưa kể xây dựng nhà vệ sinh và các chi phí phát sinh khác. Hiện tại, một số hộ khó khăn xây dựng hoàn toàn bằng vốn vay nên công trình không bảo đảm chất lượng hoặc không dám vay vì không đủ chi phí hoàn thiện hộ dân được vay vốn đầu tư hệ thống nước sạch và vệ sinh môi trường, với mức cho vay 6 triệu đồng/công trình hiện nay không còn phù hợp với công trình. Do vậy, Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh đang đề xuất nên tăng mức cho vay lên 10 triệu đồng/công trình để phù hợp với chi phí, giá cả vật tư hiện nay nhằm đảm bảo chất lượng các công trình vệ sinh hoặc cho vay để cải tạo các công trình vệ sinh và nước sạch đối với các công trình đã trả hết nguồn vốn vay trước kia.

Định hướng của Ngân hàng Chính sách xã hội thời gian tới sẽ tranh thủ vai trò của chính quyền cấp xã trong quản lý và nâng cao chất lượng tín dụng chính sách theo địa bàn. Bên cạnh đó Ngân hàng cũng sẽ phối hợp chặt chẽ với các ngành tăng cường tuyên truyền, sử dụng đồng vốn ưu đãi có hiệu quả vươn lên thoát nghèo. Ngoài ra, củng cố chất lượng của tổ tiết kiệm và vay vốn; tổ chức tổ tiết kiệm vay vốn phải đảm bảo theo đúng quy định và phù hợp với điều kiện hoạt động trên từng địa bàn, nâng cao năng lực quản lý vốn của Ban quản lý tổ; đảm bảo 100% hộ nghèo, hộ cận nghèo và đối tượng chính sách có nhu cầu và đủ điều kiện được tiếp cận các sản phẩm dịch vụ của Ngân hàng Chính sách xã hội... 

Toàn tỉnh phấn đấu đến năm 2020 sẽ có 95% dân số của tỉnh được dùng nước hợp vệ sinh. Trong đó, có 65% dân nông thôn được dùng nước sạch đạt tiêu chuẩn Quốc gia. Vì vậy, việc thực hiện Chương trình tín dụng nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn cho các hộ dân nói chung, xã Hòa Xuân nói riêng sẽ là "điểm tựa" vững chắc để hoàn thiện tiêu chí nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn theo đúng lộ trình xây dựng nông thôn mới ở tỉnh trong thời gian tới./.