Đối với những người mắc bệnh không lây nhiễm, việc quản lý sức khỏe tại các cơ sở y tế, đặc biệt là ngay tại địa phương sẽ giúp người bệnh kiểm soát được tình trạng bệnh, giảm chi phí đi lại, giảm các tai biến và giảm gánh nặng bệnh tật. Tuy nhiên, hiện nay, việc triển khai hoạt động này còn gặp nhiều khó khăn nhất định.

Bệnh không lây nhiễm là các bệnh mãn tính, như: tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, ung thư…Các bệnh này thời gian bị bệnh kéo dài, điều trị không khỏi hẳn nhưng bệnh lại tiến triển chậm và gây ra những biến chứng vô cùng nguy hiểm. Hiện chưa có thống kê chính xác về số lượng người mắc bệnh không lây nhiễm. Tuy nhiên, theo nhận định của ngành Y tế, các bệnh không lây nhiễm là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu chiếm khoảng 70% trong tổng số các trường hợp tử vong hàng năm. Với tỷ lệ trên thì ước tính cứ 10 người tử vong vì bệnh thì có 7 người tử vong do các bệnh không lây nhiễm.

Người dân kiểm tra huyết áp tại Trạm Y tế xã Hòa Sơn, huyện Krông Bông

Mặc dù ngành Y tế đã có nhiều hình thức để triển khai các hoạt động phòng chống bệnh không lây nhiễm tại cộng đồng, song, thực tế hiện nay việc quản lý bệnh không lây nhiễm tại cộng đồng còn những khó khăn nhất định. Theo số liệu thống kê của Khoa phòng chống bệnh không lây nhiễm, tính đến tháng 9 năm 2020, ước tính toàn tỉnh hiện có 299.555 bệnh nhân mắc bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường. Số thực tế được phát hiện thông qua các hoạt động tầm soát bệnh tại các bệnh viện và cộng đồng là 91.396 bệnh nhân, trong đó, tổng số bệnh nhân đang được quản lý điều trị tại các bệnh viện và trạm y tế là 79.204 bệnh nhân (riêng quản lý tại trạm chỉ có 22.292 người). Đối với bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và hen phế quản, tổng số bệnh nhân được phát hiện trên địa bàn toàn tỉnh là 5.433 người, trong đó tổng số bệnh nhân đang quản lý điều trị tại các cơ sở y tế là 4.239 người (riêng quản lý tại trạm chỉ có 421 người).

Theo bác sĩ Nguyễn Lê Kim Huệ - Phụ trách Khoa phòng chống bệnh không lây nhiễm, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Đắk Lắk (CDC): Hầu hết các bệnh không lây nhiễm phải dùng thuốc suốt đời. Vì vậy, việc triển khai công tác quản lý và điều trị các bệnh không lây nhiễm ngay tại trạm y tế xã là hiệu quả nhất, vì không chỉ giúp người bệnh kiểm soát tốt bệnh lý mà còn giảm chi phí đi lại do không phải đi xa, giảm quá tải cho các bệnh viện tuyến trên…Tuy nhiên, điều đáng nói, bệnh không lây nhiễm có biểu hiện và triệu chứng bệnh không rầm rộ mà tiến triển âm thầm, dai dẳng, không đau đớn cấp tính nên nhiều người dân chủ quan. Phần lớn người mắc các bệnh không lây nhiễm được phát hiện khi biểu hiện bệnh quá nặng. Điều này gây khó khăn cho công tác điều trị cũng như phục hồi.

Để giúp người dân kịp thời phát hiện bệnh không lây nhiễm trong cộng đồng, nhiều năm qua, Khoa phòng chống bệnh không lây nhiễm - CDC Đắk Lắk đã triển khai chương trình phòng, chống bệnh không lây nhiễm bằng việc tổ chức các đợt khám sàng lọc ở các xã trên địa bàn, trong đó tập trung vào một số xã có điều kiện kinh tế khó khăn, đường sá đi lại khó khăn, xa cơ sở y tế; tổ chức quản lý, điều trị cho người mắc bệnh không lây nhiễm; chú trọng các hoạt động truyền thông giáo dục sức khỏe về phòng chống bệnh không lây nhiễm trên các phương tiện thông tin đại chúng; tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ chuyên trách của trung tâm y tế, trạm y tế về hướng dẫn dự phòng, chẩn đoán, điều trị và quản lý bệnh không lây nhiễm; hướng dẫn triển khai sinh hoạt câu lạc bộ tăng huyết áp; hướng dẫn xây dựng kế hoạch hoạt động phòng chống bệnh không lây nhiễm; hướng dẫn thống kê báo cáo các căn bệnh này và tổ chức các đợt giám sát, chỉ đạo tuyến để hỗ trợ về chuyên môn … Còn tại các trạm y tế, để phát hiện bệnh không lây nhiễm, trong hoạt động khám chữa bệnh hàng ngày, trạm y tế kết hợp tổ chức khám sàng lọc, nếu nghi ngờ dấu hiệu mắc các bệnh, như: đái tháo đường, hen phế quản, phổi tắc nghẽn mãn tính…sẽ giới thiệu lên tuyến trên để chẩn đoán xác định và có hướng dẫn điều trị bệnh phù hợp.

Cán bộ Trạm Y tế xã Yang Tao (huyện Lắk) hướng dẫn bệnh nhân uống thuốc điều trị bệnh hen phế quản tại nhà

Ông Chu Đình Nghĩa, 60 tuổi, ở xã Ea M’Nang (huyện Cư M’gar) mắc bệnh tăng huyết áp hơn 10 năm nay. Định kỳ hàng tháng, ông đến Trạm Y tế xã Ea M’Nang để kiểm tra chỉ số huyết áp và lấy thuốc về nhà điều trị. Ông Nghĩa cho hay, nếu như trước đây khi Trạm Y tế xã Ea M’Nang chưa triển khai việc cấp thuốc tăng huyết áp định kỳ, hàng tháng con cháu phải dành thời gian để đưa ông đến bệnh viện huyện khám và cấp thuốc định kỳ. Mỗi lần đi như thế tôi thấy rất phiền cho con cháu lại tốn thời gian đi lại. Giờ thì thuận lợi rất nhiều cho người bệnh. Có điều, thuốc điều trị tăng huyết áp không phải lúc nào ở trạm cũng có đầy đủ, đôi khi tôi phải lên bệnh viện huyện vì ở trạm không có thuốc.

Toàn tỉnh hiện chỉ có 71/184 trạm y tế có hai nhóm thuốc điều trị tăng huyết áp; 27/184 trạm y tế có 3 nhóm thuốc điều trị tăng huyết áp; trong 61 trạm y tế đang triển khai cấp phát thuốc điều trị đái tháo đường có 14 trạm có hai nhóm thuốc điều trị đái tháo đường, 19 trạm y tế có máy thử đường máu mao mạch. Đối với bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và bệnh hen phế quản, hai bệnh này có tỷ lệ bệnh nhân được quản lý tại trạm rất thấp là do cán bộ trạm y tế chưa được tập huấn về dự phòng, thiếu trang thiết bị cho chẩn đoán và điều trị như: máy đo chức năng hô hấp đạt chuẩn, dụng cụ filter lọc khuẩn để giúp cho tuyến y tế cơ sở có thể chẩn đoán và quản lý theo dõi bệnh nhân chính xác. Thêm vào đó, do thiếu kinh phí nên hoạt động truyền thông chưa được bao phủ rộng rãi, dẫn đến người dân trên địa bàn chưa hiểu rõ về tác hại cũng như cách phòng tránh bệnh không lây nhiễm hoặc tâm lý người dân không muốn điều trị tuyến dưới, tự ý mua thuốc điều trị nên đôi khi khó quản lý…

Cũng theo bác sĩ Nguyễn Lê Kim Huệ, số bệnh nhân được quản lý tại trạm rất thấp so với số lượt người trong tỉnh được phát hiện bệnh là do ngoài nguyên nhân một số bệnh nhân không tự giác chăm sóc bệnh, không ý thức bệnh thì nguyên nhân chính là do thiếu thuốc và trang thiết bị. Một số thuốc điều trị bệnh tăng huyết áp và đái tháo đường ở một số trạm y tế không có, hoặc nếu có thì cấp cho trạm chưa đủ số lượng, chủng loại còn ít vì vậy công tác phòng chống bệnh không lây nhiễm tại cộng đồng ở một số trạm chỉ dừng lại ở khâu tư vấn, khám phát hiện.

Để tháo gỡ những khó khăn này, rất cần sự vào cuộc của chính quyền địa phương, cần có kế hoạch và bố trí kinh phí thực hiện công tác tuyên truyền, nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ y tế, mua sắm máy móc, trang thiết bị cũng như hoạt động giám sát công tác phòng chống bệnh không lây nhiễm thì mới có thể quản lý tốt bệnh không lây nhiễm tại cộng đồng, giúp người dân có thể sống tốt, sống khỏe lâu dài với các căn bệnh này, điều này cũng góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm biến chứng cho bệnh nhân và giảm các trường hợp tử vong./.