Chiến thắng Tây Nguyên mở đầu cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, đã tạo ra bước ngoặt chiến lược. Ta đã tiêu diệt và loại khỏi vòng chiến đấu một quân đoàn địch trong chiến dịch. Đó là đòn rất nặng, làm cho địch bị suy yếu nhanh chóng và nghiêm trọng, gây ảnh hưởng tai hại, tức thì đến toàn bộ lực lượng quân sự của chúng...

Từ giữa năm 1973 đến tháng 1-1975, ta liên tiếp mở nhiều đòn tiến công, trừng phạt nghiêm khắc để cảnh cáo quân đội Sài Gòn vi phạm Hiệp định Pa-ri và đập tan mưu đồ “hồi sức” của chúng. Trên chiến trường Tây Nguyên, ngày 23-9-1973, ta đã tiêu diệt nhanh gọn cứ điểm Chư Nghé, đánh thắng nhiều trận khác trên chiến trường Tây Nguyên và đồng bằng Khu 5 vào mùa xuân và mùa thu năm 1974.

Đến tháng 1-1975, ta thắng lớn trong Chiến dịch Đường 14-Phước Long, giải phóng thị xã Phước Long. Chiến thắng này cho thấy khả năng tiêu diệt các đơn vị địch lớn, giải phóng các thị xã và thành phố lớn, đi đến tiêu diệt toàn bộ lực lượng vũ trang địch, giải phóng hoàn toàn miền Nam. Vấn đề đánh những trận tiêu diệt chiến lược, tiến hành quyết chiến chiến lược bằng các chiến dịch lớn, các lực lượng tập trung lớn để tiêu diệt từng mảng lớn lực lượng vũ trang địch, giải phóng từng mảng lớn đất đai, nhằm đạt đến mục tiêu thắng lợi cuối cùng đã được Bộ Chính trị đặt ra.

Bộ đội Sư đoàn 320 tiến công chiếm quận lỵ Thuần Mẫn. Ảnh tư liệu

Trong những năm 1973-1974, ta chỉ đánh tiêu diệt các cứ điểm, cụm cứ điểm cấp tiểu đoàn, tiểu đoàn tăng cường, giải phóng một số quận lỵ, chi khu và vào đầu năm 1975, ta đã giải phóng một thị xã nhỏ. Năm 1975, ta phải đánh tiêu diệt lớn hơn, giải phóng những thị xã, thành phố vừa và lớn ở các vùng dân cư đông đúc hơn, có địa bàn chiến lược quan trọng hơn. Muốn đánh tiêu diệt chiến lược và thực hành quyết chiến chiến lược, cần phải tổ chức những binh đoàn lớn và tiến hành tác chiến bằng những binh đoàn lớn mới tiêu diệt được các sư đoàn, quân đoàn địch, giải phóng được các thị xã, thành phố, thậm chí cả thủ đô của địch.

Chiến trường Tây Nguyên được chọn làm nơi đầu tiên thực hiện chủ trương trên của Bộ Chính trị. Ta đã tập trung cho chiến dịch nhiều binh đoàn và binh chủng thiện chiến với số lượng đông hơn địch để có đủ khả năng hoàn thành thắng lợi một đòn chiến lược quan trọng, mở đầu thuận lợi và tạo đà, tạo thế cho các đòn chiến lược then chốt, quyết định tiếp theo của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975.

Trong Chiến dịch Tây Nguyên, ta đã tiêu diệt, cơ bản loại khỏi vòng chiến đấu 7 vạn quân địch với tổ chức là một quân đoàn chủ lực địch trong hai mươi ngày đêm. Quân đoàn là đơn vị chiến lược của địch. Mất một quân đoàn là một thất bại chiến lược; mất một quân đoàn trong giai đoạn đầu của cuộc tổng tiến công của ta, thì thất bại chiến lược đó lại càng có ảnh hưởng rộng lớn. Trước khi bước vào cuộc tổng tiến công và trong thời kỳ mở đầu cuộc tổng tiến công, lực lượng địch còn nguyên, trận địa địch còn có tổ chức, còn tương đối vững chắc, chưa bị xiêu vẹo và chưa bị phá vỡ, tinh thần địch còn ổn định và ngoan cố. Nhưng đến khi bị tiêu diệt lớn thì chúng bắt đầu có sự xáo động mạnh, đi đến chuyển biến xấu về nhiều mặt.

Ta tiêu diệt nhanh làm cho sự chuyển biến diễn ra càng nhanh và càng mạnh, gây ra những tác động đột biến về phía địch. Ta tiêu diệt địch ở ngay trong trận địa kiên cố trên tuyến phòng ngự cơ bản và ngay trong các sào huyệt, các thành phố, thị xã, làm cho trận địa phòng ngự chung của chúng bị rung động dữ dội. Một sở chỉ huy cấp quân đoàn phải tháo chạy, một căn cứ quân sự liên hợp cấp quân đoàn buộc phải bỏ ngỏ càng làm cho hệ thống phòng ngự của địch bị rã rời và sụp đổ với một tốc độ nhanh chóng chưa từng thấy.

Một lực lượng lớn bị tiêu diệt tất sẽ mất theo một vùng đất đai rộng lớn, có số dân đông; địa bàn địch kiểm soát tất bị thu hẹp và trận địa còn lại của chúng cũng bị uy hiếp mạnh là khởi điểm dẫn đến sự tan rã về chiến lược của địch.

Về so sánh lực lượng đôi bên thì sự mạnh yếu, hơn kém đã quá rõ ràng. Địch mất một quân đoàn, mất cả vùng Tây Nguyên rộng lớn nghĩa là mất gần một phần tư lực lượng và đất đai. Song về tinh thần và thế chiến lược thì có thể chúng đã mất gấp mấy lần và đó chính là cái mất lớn. Còn ta, nếu như trước chiến thắng Tây Nguyên, ta chỉ mạnh hơn địch một lần thì sau chiến thắng Tây Nguyên, có thể ta mạnh hơn chúng nhiều lần, mạnh hơn gấp bội.

Về thế chiến lược, sau chiến thắng Tây Nguyên ta có một bàn đạp rất vững chắc và cơ động, chiếm ưu thế về địa hình và thế trận hiểm sắc để đánh xuống đồng bằng, cắt toàn bộ trận địa địch làm đôi và mở ra một hành lang chiến lược rất thuận lợi để tiến xuống Sài Gòn, đánh vào sào huyệt của địch. Thế chiến lược mới đó của ta đã đưa địch đến tình cảnh hết sức nguy hiểm, gây rối loạn và làm đảo lộn sự chỉ huy cũng như thế trận chiến lược của chúng… Sự kiện này có ý nghĩa và tác dụng của một trận tiêu diệt chiến lược, giành được thắng lợi nhanh, gọn, lớn và rất quan trọng. Đó cũng là trận mở đầu có giá trị chiến lược, tạo ra được tác dụng then chốt, thúc đẩy cuộc tổng tiến công và nổi dậy phát triển.