Xã Hoà Sơn huyện Krông Bông được biết đến là địa phương trồng nhiều cây đậu phộng với diện tích khoảng 120 ha, chủ yếu được trồng xen canh cùng với cây mì. Sau khi cây đậu phộng cho thu hoạch người dân thường ép lấy dầu phục vụ nhu cầu gia đình, phần còn lại dùng để bán. Ngoài ra, bánh dầu và các phụ phẩm sau khi ép được dùng để chăn nuôi bò rất hiệu quả.

Chị Trần Thị Trí, ở thôn 2 xã Hoà Sơn đang ép dầu cho người dân trong vùng

Trước đây, sản phẩm đậu phộng của xã Hoà Sơn cũng như nhiều vùng khác trong huyện, trong tỉnh chủ yếu được sơ chế đơn giản là phơi khô bán theo dạng nguyên liệu thô (đậu phộng nhân) đáp ứng nhu cầu sử dụng tại chỗ. Vào chính vụ (từ tháng 6 đến tháng 8 âm lịch hằng năm), các hộ gia đình ở Hoà Sơn đồng loạt thu hoạch, trung bình mỗi hộ từ vài tạ đến 1 tấn nhân. Vì sản lượng nhiều, dồn dập trong một thời gian ngắn, trong khi đó phương thức tiêu thụ lại đơn giản nên người dân thường bị tư thương ép giá, hiệu quả kinh tế không cao. Nhưng nếu chờ được giá rồi mới bán, thì người dân gặp nhiều khó khăn trong việc bảo quản vì để lâu đậu phộng dễ bị mối mọt.

Trăn trở trước thực trạng đó, là người chuyên đi thu mua đậu phộng nhiều năm, chị Trần Thị Trí, ở thôn 2 xã Hoà Sơn, đã suy nghĩ làm thế nào để mặt hàng đậu phộng của bà con được bán với giá cao, bù đắp được chi phí chăm bón. Thấy dầu đậu phộng ngày càng được tiêu thụ mạnh do phong trào ăn chay, thực dưỡng phát triển, nên chị nảy sinh ý định ép dầu đậu phộng. Nghĩ là làm, ban đầu gia đình chị đã mày mò cải tạo lại chiếc máy xay cám cho bò của gia đình để ép thử. Đầu tiên, đậu phộng được cho vào máy xay nhỏ thành bột, sau đó hấp cách thủy trong nồi hơi khoảng 15-20 phút bọc kỹ trong 3 lớp bao nhựa PP sạch rồi mang ép bằng máy thủy lực lấy dầu. Do hầu hết các công đoạn đều làm thủ công nên dầu không để được lâu, vẫn còn mùi hăng, hao nhiều nguyên liệu, mất từ 2,5-2,8kg đậu phộng mới cho ra được 1 lít dầu thành phẩm. Năm 2016, được Hội Liên hiệp Phụ nữ xã vận động cải tiến sản xuất, hỗ trợ vốn vay ưu đãi, chị đã mạnh dạn đầu tư dây chuyền ép dầu hiện đại với số tiền 150 triệu đồng mua máy bóc vỏ, máy xay nhân, máy ép dầu, máy lọc dầu có công suất 70kg/giờ. Xác định khâu nguyên liệu đầu vào quyết định chất lượng sản phẩm và lấy tiêu chí sản phẩm sạch hàng đầu, chị Trí đã liên kết sản xuất bao tiêu sản phẩm với những hộ trồng đậu phộng trong xã; đồng thời, thực hiện cam kết sản xuất đúng quy trình an toàn để nhập nguyên liệu sạch ép lấy dầu. Theo kinh nghiệm ép dầu của gia đình chị, muốn cho ra lò sản phẩm dầu thơm ngon, có vị tự nhiên cần phải lựa chọn những hạt mẩy, săn giòn không bị mốc, lép; trung bình cứ 2kg đậu phộng thu được 1 lít dầu. Bằng cách làm này, mỗi vụ cơ sở ép dầu Trí Bích của chị đã ép từ 9-10 tấn đậu phộng cho bà con nông dân. Từ trung tuần tháng 7 năm 2019 đến nay, cơ sở ép dầu Trí Bích đã sản xuất cung cấp cho bà con gần 3.000 lít, với giá bán bình quân 80.000 đồng/lít. Bình quân  ép 1 tạ đậu phộng, chị lãi được 700 nghìn đồng. Sau trừ mọi chi phí sản xuất, chị thu về 40 triệu đồng/1 vụ. Ngoài ra, chị còn tạo việc làm cho 5-6 lao động với mức thu nhập 250 nghìn đồng/người/ngày. Phụ phẩm bánh dầu được chị bán 6000/1kg và dùng để nuôi 12 con bò nhốt chuồng vỗ béo. Bên cạnh đó, chị còn làm 5 ha rẫy trồng các loại cây: cà phê, tiêu, vải, điều… thu về 300 triệu đồng mỗi năm.

Ngoài hộ chị Trần Thị Trí, còn có 3 hộ khác ở ở thôn 1, xã Hoà Sơn cũng làm nghề ép dầu đậu phộng, đó là hộ các ông: Trịnh Minh Huy, Trịnh Minh Dũng, Trịnh Minh Đức. Ông Phạm Minh Huy (77 tuổi), chủ cơ sở ép dầu Minh Huy, cho biết: “Năm 2015, tôi bắt đầu tìm hiểu quy trình sản xuất và đầu tư một máy ép dầu hút chân không về tự sản xuất. Sau nhiều lần thất bại, tiêu tốn hàng trăm kg nguyên liệu và hỏng mất một máy ép dầu, cuối cùng tôi đã sản xuất thành công... Hiện tại, xưởng ép dầu của gia đình chủ yếu do các con tôi hoạt động”.  Đến nay, cơ sở của ông sản xuất ổn định với 2 máy ép dầu công suất 50kg/giờ. Vào chính vụ, mỗi ngày cơ sở của ông tiêu thụ khoảng 1 tấn đậu phộng nguyên liệu, sản xuất được khoảng 300 lít dầu thành phẩm, tạo việc làm cho 3-4 lao động với mức thu nhập từ 250-300 nghìn đồng/người/ngày. Sau khi trừ mọi chi phí sản xuất, gia đình ông lãi 35 triệu đồng/vụ. Ngoài ra, ông còn nhận ép gia công cho các hộ trong xã, với giá 10 nghìn đồng/lít. Không chỉ góp phần tiêu thụ nông sản ở địa phương, cơ sở của ông còn tiêu thụ sản phẩm cho nhiều xã lân cận như: Dang Kang, Khuê Ngọc Điền, Hoà Lễ, Hoà Phong,...

Ông Trương Văn Thanh, Chủ tịch Hội Nông dân xã Hoà Sơn, đánh giá: “Năm nay, sản lượng đậu phộng của xã không đạt so với năm trước do một số diện tích trồng bị bệnh héo rũ gốc và bệnh đốm lá. Mặc dù vậy, nghề ép dầu đậu phộng không chỉ mở ra một hướng phát triển kinh tế hiệu quả cho nhiều hộ dân, mà còn góp phần tiêu thụ nông sản tại chỗ, thúc đẩy phát triển chuỗi giá trị, nâng cao hiệu quả kinh tế cho sản xuất trong nông nghiệp”.