Sáng 6/11, tại tỉnh Đắk Lắk, Hội Khoa học Kỹ thuật Lâm nghiệp (KHKTLN) tỉnh Đắk Lắk phối hợp các đơn vị liên quan tổ chức Tọa đàm khoa học quốc gia về xây dựng mô hình nông lâm nghiệp và du lịch cộng đồng cải thiện sinh kế đồng bào dân tộc thiểu số xã Đắk Phơi, tỉnh Đắk Lắk.

Tọa đàm tập trung đánh giá kết quả triển khai mô hình, phân tích các giải pháp đột phá nhằm khai thác tiềm năng rừng và văn hóa truyền thống, tạo ra chuỗi giá trị bền vững cho cộng đồng dân tộc thiểu số (DTTS).

Các đại biểu tham dự Tọa đàm

Tham dự Tọa đàm có ông Phạm Hồng Lượng – Phó Cục Trưởng Cục Kiểm Lâm, Bộ Nông nghiệp và Môi trường; TS. Trần Ngọc Thanh, Trưởng Ban Điều hành Dự án và bà Nguyễn Thị Thu Huyền, Đại diện Phụ trách Quốc gia của SGP/UNDP, các chuyên gia, nhà khoa học đến từ cơ sở giáo dục trong nước.

​

TS. Trần Ngọc Thanh-Viện Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Trường Đại học Đông Á báo cáo tham luận.

Tại buổi Tọa đàm, các đại biểu đã nghe các tham luận về nội dung : Thực trạng giao rừng và sự thay đổi diện tích rừng giao ở đồng bào DTTS Đắk Phơi; Cơ hội cải thiện sinh kế bền vững cho đồng bào DTTS tại tỉnh Đắk Lắk; Vai trò của trí thức bản địa trong quản lý tài nguyên rừng của cộng đồng DTTS Tây Nguyên với phát triển du lịch bền vững; Tiềm năng, thực trạng và định hướng du lịch cộng đồng ở Đắk Lắk; Xây dựng mô hình nông lâm nghiệp và du lịch cộng đồng Đăk Phơi – Những kết quả bước đầu"; Du lịch học tập cộng đồng – Hướng tiếp cận sinh thái và công nghệ cho phát triển bền vững tỉnh Đắk Lắk; Hướng phát triển du lịch cộng đồng bền vững, thực tiễn kinh nghiệm tại Khánh Vĩnh và Ninh Vân – Khánh Hòa....

Theo số liệu nghiên cứu, xã Đắk Phơi có diện tích 14.058 ha, có 11 buôn là đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS). Toàn xã hiện có 1.548 hộ với 7.413 nhân khẩu, trong đó có 95% là đồng bào DTTS, chủ yếu dân tộc Mnông.

Ông Phạm Hồng Lượng – Phó Cục Trưởng Cục Kiểm Lâm, Bộ Nông nghiệp và Môi trường báo cáo tham luận

Xã Đắk Phơi là vùng khó khăn trong canh tác cà phê nhưng là cây trồng chủ lực của cộng đồng DTTS, là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương về mặt sinh kế dưới tác động của biến đổi khí hậu và sự thay đổi của chính sách. Bên cạnh đó, xã có một số vùng trồng cà phê giáp với rừng cần được xem xét có vi phạm các quy định trong Luật chống phá rừng của châu Âu (EUDR) hay không và cần có những giải pháp phù hợp hỗ trợ nông dân thích ứng với những yêu cầu của thị trường quốc tế. Hiện nay việc chi trả dịch vụ môi trường (PES) chưa thể áp dụng cho mô hình cà phê nông lâm kết hợp.  Vì vậy, nghiên cứu được thực hiện làm cơ sở hoạch định các chính sách khuyến khích mô hình này phát triển và mở rộng cũng như định  hướng cho việc xác định tín chỉ carbon cho các vùng canh tác cà phê NLKH và cấp chứng chỉ carbon cho các khu vực đảm bảo tiêu chí để có thể được trao đổi tại thị trường nội địa và quốc tế.

Ban điều hành Dự án đánh giá kết quả sau 2 năm thực hiện mô hình nông lâm nghiệp và du lịch cộng đồng cải thiện sinh kế đồng bào dân tộc thiểu số xã Đắk Phơi

Phát biểu khai mạc, TS. Trần Ngọc Thanh -Viện Nông nghiệp và Phát triển nông thôn – Trường Đại học Đông Á thông tin: Đắk Lắk có lợi thế diện tích rừng lớn nhất cả nước và Di sản không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy diện tích rừng tự nhiên tiếp tục bị thu hẹp, hoạt động du lịch chưa tương xứng với tiềm năng và sản phẩm du lịch còn thiếu chiều sâu đặc trưng. Vướng mắc lớn nhất hiện nay được chỉ ra là chính sách sử dụng đất rừng cho phát triển du lịch sinh thái. Việc các Ban Quản lý rừng chậm hoàn thiện "Phương án quản lý rừng bền vững" đang gây bế tắc cho các dự án đầu tư du lịch. Qua kết quả nghiên cứu mô hình tại xã Đắk Phơi, các nhà khoa học đề xuất ưu tiên hàng đầu là tháo gỡ rào cản chính sách thông qua việc đẩy nhanh phê duyệt các phương án quản lý rừng bền vững,  gỡ "nút thắt" chính sách sử dụng đất rừng cho du lịch. Xây dựng hệ sinh thái sản phẩm du lịch đặc sắc dựa trên ba trụ cột thương hiệu của tỉnh cồng chiêng - cà phê - voi.

Bà Nguyễn Thị Thu Huyền, Đại diện Phụ trách Quốc gia của SGP/UNDP chia sẻ tại Tọa đàm

Còn theo ThS. Phạm Hồng Lượng, Phó Cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm đánh giá, việc suy thoái rừng tại Tây Nguyên đang đe dọa nghiêm trọng đến các dịch vụ môi trường rừng (DVMTR) và sinh kế của hơn 45 dân tộc thiểu số. Do đó, các địa phương cần ưu tiên nâng cao vai trò chủ thể của cộng đồng và đào tạo kỹ năng tại chỗ (hướng dẫn viên bản địa, kỹ năng kể chuyện, chuyển đổi số). Đặc biệt, chính quyền tỉnh ưu tiên cao nhất cho việc tháo gỡ các "nút thắt" về chính sách để thu hút đầu tư chiến lược, quan tâm đến mô hình Du lịch Cộng đồng (DLCĐ) gắn với nông-lâm kết hợp và phục hồi rừng. Để nhân rộng, cần thiết lập cơ chế Hợp tác Công - Tư - Cộng đồng (PPP+C) và cơ chế chia sẻ doanh thu minh bạch, khuyến nghị trích lập tối thiểu 30% đến 50% doanh thu thuần từ phí tham quan để phân bổ trực tiếp cho cộng đồng.

ThS. Phạm Hồng Lượng khuyến nghị, du lịch sinh thái (DLST) phải đạt được ba trụ cột cốt lõi để đảm bảo tính bền vững gồm: Hỗ trợ tài chính trực tiếp và gián tiếp cho việc bảo vệ khu vực tự nhiên; Cung cấp trải nghiệm giáo dục, nâng cao nhận thức về môi trường và văn hóa truyền thống cho du khách; Đảm bảo lợi ích kinh tế công bằng và nâng cao phúc lợi cho cộng đồng địa phương.

Nếu thiếu một trong ba trụ cột này, du lịch dựa vào rừng có nguy cơ biến thành du lịch đại chúng thông thường, gây tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội. - ThS. Phạm Hồng Lượng cảnh báo.

Chia sẻ tại buổi Tọa đàm, bà Nguyễn Thị Thu Huyền, Đại diện Phụ trách Quốc gia của SGP/UNDP cho biết: Sự kiện nhằm đánh giá kết quả dự án đã triển khai trong gần 2 năm tại xã Đắk Phơi, đề xuất các giải pháp căn cơ và cụ thể để xây dựng mô hình ổn định, bền vững, và lan tỏa các sáng kiến cộng đồng trong bảo tồn và cải thiện sinh kế cho đồng bào dân tộc thiểu số. Các nhà khoa học, chuyên gia từ nhiều tỉnh/thành tiếp tục thảo luận gợi mở đề xuất mô hình du lịch cộng đồng và phục hồi rừng hiệu quả và bền vững phù hợp cho tỉnh Đắk Lắk.