Ngày 29/12, tại phường Buôn Ma Thuột - tỉnh Đắk Lắk, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi phối hợp với Báo Nông nghiệp và Môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk tổ chức Diễn đàn “Nghiên cứu, ứng dụng công nghệ chiến lược trong phát triển tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng cạn phục vụ nông nghiệp thông minh, ứng phó biến đổi khí hậu, góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước khu vực Nam Trung bộ và Tây Nguyên”.

Các đại biểu tham dự Diễn đàn

Diễn đàn được tổ chức theo hình thức trực tiếp và kết nối trực tuyến với các địa phương khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, với sự tham dự của đại diện lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường; Các Chi cục Thủy lợi, Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Trung tâm khuyến nông các tỉnh; các đơn vị nghiên cứu, đào tạo, doanh nghiệp, chính quyền địa phương, hợp tác xã và nông dân.

Chương trình Diễn đàn gồm 2 phần (tham luận và thảo luận). Trong đó, phần tham luận sẽ có các báo cáo về: “Định hướng thúc đẩy phát triển, ứng dụng công nghệ chiến lược và chuyển đổi số trong phát triển tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng cạn” (của Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi); “Thực trạng và đề xuất giải pháp nhân rộng mô hình tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng cạn chủ lực tên địa bàn tỉnh” (của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk); “Huy động hiệu quả nguồn lực xã hội hóa đầu tư, phát triển bền vững hệ thống tưới tiên tiến, tiết kiệm nước” (Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam) và “Giải pháp công nghệ tưới nhỏ giọt tích hợp dinh dưỡng, thuốc bảo vệ thực vật sử dụng cố vấn AI của Netafim Israel cho nông hộ quy mô nhỏ” (của Công ty Cổ phần công nghệ tưới Khang Thịnh).

Ông Nguyễn Thành Long, Chi cục trưởng Chi cục Thuỷ lợi tỉnh Đắk Lắk tham gia ý kiến tại Diễn đàn

Chia sẻ về ý nghĩa của Diễn đàn, ông Vũ Minh Việt - Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường, cho biết: Nam Trung bộ và Tây Nguyên là những vùng có vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển nông nghiệp hàng hóa, nhất là đối với các cây trồng cạn chủ lực như cà phê, hồ tiêu, điều, cao su, cây ăn quả và cây công nghiệp dài ngày. 

Tuy nhiên, đây cũng là khu vực chịu tác động nặng nề của biến đổi khí hậu, với tình trạng hạn hán, thiếu nước, suy giảm nguồn nước mặt và nước ngầm ngày càng gay gắt. Thực tiễn đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới tư duy, phương thức quản lý và sử dụng nước trong nông nghiệp theo hướng hiệu quả, bền vững và thích ứng.

“Trong bối cảnh chuyển đổi sang nông nghiệp thông minh, nông nghiệp sinh thái, việc nghiên cứu, ứng dụng các công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng cạn không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn là giải pháp chiến lược, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng nông sản, giảm chi phí sản xuất, bảo vệ tài nguyên nước và môi trường sinh thái”, ông Vũ Minh Việt nhấn mạnh. Diễn đàn hôm nay là dịp để các cơ quan quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp, địa phương và người sản xuất cùng trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, kết quả nghiên cứu, mô hình thực tiễn và các giải pháp công nghệ mới trong lĩnh vực tưới tiên tiến, tiết kiệm nước. Đồng thời, đây cũng là diễn đàn để đề xuất cơ chế, chính sách, định hướng đầu tư và hợp tác nhằm thúc đẩy ứng dụng rộng rãi các giải pháp hiệu quả, phù hợp với điều kiện đặc thù của Nam Trung bộ và Tây Nguyên.

Theo Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi, khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đang đối mặt với những thách thức lớn từ biến đổi khí hậu (làm gia tăng hạn hán, thiếu nước, …); nhu cầu nước và cạnh tranh sử dụng nước giữa các ngành, đối tượng sử dụng nước gia tăng do gia tăng dân số, đô thị hoá, công nghiệp hoá và các hoạt động phát triển khác. Bên cạnh đó, nhiều công trình thuỷ lợi xuống cấp, thiếu đồng bộ, nguy cơ mất an ninh nguồn nước gia tăng.

Ông Vũ Minh Việt, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường phát biểu tại Diễn đàn

Hiện nay, nhu cầu nước cho nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn: trên 80%. Biện pháp tưới truyền thống (với tỷ lệ thất thoát, lãng phí nước lớn) vẫn là chính. Trong khi đó, việc áp dụng công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng ở nước ta còn còn rất thấp, đặc biệt là đối với cây trồng cạn (trong đó có các cây trồng cạn chủ lực, tỷ USD: cà phê, điều, hồ tiêu, rau quả, cao su, …).

Việc ứng dụng công nghệ chiến lược (Trí tuệ nhân tạo - AI, dữ liệu lớn,…), các công nghệ hiện đại khác (IoT, viễn thám, vệ tinh, …) trong nông nghiệp thông minh nói chung và trong tưới thông minh nói riêng trên thế giới (Israel, Mỹ, Úc, EU,…) đã và đang chứng minh được vai trò là nền tảng cốt lõi của tưới thông minh, nông nghiệp thông minh và tính ưu việt.

Ứng dụng AI trong tưới thông minh là một trong những ứng dụng quan trọng nhất của trí tuệ nhân tạo (AI) trong nông nghiệp thông minh. Các hệ thống này sử dụng nhiều loại dữ liệu, cảm biến, chẳng hạn như cảm biến độ ẩm đất và dữ liệu thời tiết, để theo dõi nhu cầu nước của cây trồng. 

Sau đó, các thuật toán học máy sẽ xử lý dữ liệu, phân tích và dự báo nhu cầu nước, nhu cầu tưới và giúp lập quy trình, kế hoạch tưới chính xác hơn theo thời gian thực, cung cấp lượng nước chính xác mà cây trồng cần vào đúng thời điểm bằng cách giảm thiểu tình trạng tưới thiếu hoặc tưới thừa. Điều này cho phép người dùng chỉ tưới nước khi và ở nơi cần thiết, giảm lãng phí nước, giảm chi phí sản xuất và nâng cao năng suất, hiệu quả canh tác.

Ông Đoàn Phúc Cường - Chuyên gia nông nghiệp Netafim (Công ty Cổ phần Công nghệ tưới Khang Thịnh) cho rằng: Ngay cả khi nông dân tự trang bị được đầy đủ hệ thống tưới có điều khiển, đó cũng chỉ mới là 1 phần của quá trình ứng dụng kỹ thuật số, với mục tiêu chính là sử dụng được các kiến thức, tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất, qua phương tiện hệ thống điều khiển kỹ thuật số, tạo ra được năng suất và chất lượng cao, tăng hiệu quả sản xuất, giảm khai thác tài nguyên, giảm thiểu tác động xấu đến môi trường.

Từ 2024, Netafim bắt đầu sử dụng thử nghiệm hệ thống tưới nhỏ giọt kết hợp dinh dưỡng và thuốc bảo vệ thực vật cho cây trồng cạn, sử dụng cố vấn AI cho nông dân trồng cà phê tái canh và khoai tây chế biến công nghiệp. Kết quả tư vấn chính xác theo điều kiện thực tế và theo thời gian thực, phù hợp với sinh trưởng cây trồng: Sử dụng cho 1 số vườn cà phê tái canh đa thân theo quy trình của Netafim đạt năng suất 5 tấn/ha vụ thu hoạch đầu tiên sau 30 tháng trồng (so với trung bình thu vụ bói tái canh truyền thống của nông dân là 1,2-1,5 tấn/ha). Sử dụng cho diện tích khoai tây tưới nhỏ trong khu huấn luyện nông dân của Pepsico tại Bắc Ninh đạt năng suất 43 tấn so với trung bình nông dân sản xuất truyền thống là 20-25 tấn).

Từ thực tiễn địa phương, ông Nguyễn Thành Long - Chi cục trưởng Chi cục Thuỷ lợi tỉnh Đắk Lắk cho biết: Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk có khoảng 84.661,80 ha cây trồng cạn được tưới tiên tiến, tiết kiệm nước, chủ yếu là cây công nghiệp có giá trị kinh tế cao như cà phê, hồ tiêu và cây ăn quả sầu riêng, cam, quýt,... và cây hàng năm như khoai lang, hoa màu cũng được doanh nghiệp, HTX dịch vụ nông nghiệp và người dân quan tâm đầu tư áp dụng công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước.

Tuy nhiên, chi phí đầu tư tưới cho cây trồng cạn bằng hệ thống tưới tiên tiến, tiết kiệm nước là tương đối lớn (khoảng từ 50 đến 60 triệu đồng cho 01 ha), giá cả nông sản bấp bênh nên người dân gặp khó khăn về kinh phí phải bỏ ra để thực hiện. Khả năng tiếp cận văn bản về chế độ, chính sách của các tổ chức thủy lợi cơ sở và cá nhân là thành viên của tổ chức thủy lợi cơ sở còn hạn chế, kể cả việc tiếp cận nguồn tài chính, các cơ chế chính sách chưa được phổ biến rộng rãi đến các tổ chức, cá nhân.

Sở Nông nghiệp và Môi trường Đắk Lắk đề xuất nhóm giải pháp về cơ chế, chính sách và huy động nguồn lực xã hội hóa đầu tư tưới tiên tiến, tiết kiệm nước gồm: Ưu tiên lồng ghép nguồn vốn từ các chương trình, dự án như: Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Chương trình phát triển nông nghiệp bền vững, Chương trình thích ứng với biến đổi khí hậu, các dự án ODA,… để hỗ trợ đầu tư hạ tầng tích trữ nước, hệ thống tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng cạn chủ lực.

Khuyến khích xã hội hóa, thu hút doanh nghiệp, HTX, tổ chức kinh tế tham gia đầu tư, liên kết sản xuất gắn với ứng dụng công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước; từng bước hình thành chuỗi giá trị sản xuất nông nghiệp bền vững. Nghiên cứu đề xuất cơ chế hỗ trợ tín dụng ưu đãi, giảm lãi suất vay cho nông dân, HTX đầu tư hệ thống tưới tiên tiến, tiết kiệm nước, nhất là đối với các vùng sản xuất tập trung cây trồng cạn chủ lực.

Việc huy động hiệu quả nguồn lực xã hội hóa đầu tư, phát triển bền vững hệ thống tưới tiên tiến, tiết kiệm nước sẽ là một trong những chìa khóa quan trọng để ứng dụng các công nghệ hiện đại vào tưới tiêu phục vụ sản xuất nông nghiệp.