Trong thiết chế đời sống văn hóa xã hội, từ xa xưa tộc, họ có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh các hành vi ứng xử trong gia đình và cộng đồng, nhờ vậy, mà “tình làng, nghĩa xóm”, mối quan hệ giữa người với người ngày càng gắn kết. Ngày nay, trong xu thế phát triển của thời đại, tính cố kết cộng đồng và mối liên hệ giữa những người trong cùng tộc, họ không mất đi mà đang trở thành “thế mạnh” được nhiều tộc, họ phát huy.

Ông Y Tớ Byă (ngồi trên ghế) ở buôn Tliêr, họp tộc họ để hỗ trợ bò

Đặc biệt, đối với đồng bào dân tộc thiểu số thì vai trò tộc, họ càng đậm nét hơn, ngoài việc tương trợ giúp đỡ nhau trong phát triển kinh tế, thì phần lớn các vụ việc mâu thuẫn trong nội bộ gia đình, tộc, họ đều được hòa giải thấu tình, đạt lý, hạn chế việc đưa ra chính quyền giải quyết.

Ông Y Ríu (Ama Hậu), họ ÊBan ở buôn Tơng Rang, xã Cư Drăm cho biết: Đối với ông luôn luôn quý trọng, thương yêu mọi người trong cùng một họ như con, em ruột thịt một nhà, trong những năm qua, nhìn thấy cảnh bà con của mình túng thiếu, gia đình nghèo đói, mình không thể khoanh tay đứng nhìn, nên mình đã giúp cho 6 gia đình trong họ ÊBan của mình được số tiền 25.000.000 đồng để mua giống, phân sản xuất, không phải vay mượn đầu tư ứng trước của tư thương và giúp cho 5 gia đình nuôi rẽ  05 con bò. Nhờ ý thức siêng năng làm ăn vươn lên, nên sau 5 năm đã có 7 hộ trong họ của ông thoát nghèo… mỗi khi có xảy ra mối bất hòa giữa những người trong tộc, họ, ông thường tìm hiểu nguyên nhân, tổ chức họp gia đình phân tích đúng, sai cho mọi người hiểu, vì thế không xảy ra mâu thuẫn, sau hòa giải tình cảm gia đình thêm thắm thiết.

Ông Trần Viết Hường (người cao nhất đứng bên trái có râu) nhận Bảng ghi nhận tấm lòng vàng trong một đợt thiện nguyện đầu năm 2019

Ông Nguyễn Trưởng thuộc tộc Nguyễn Phước ở thôn Điện Tân xã Cư Pui cho biết: Gia đình ông trước kia ở xã Hòa Tiến – Hòa Vang - Thành phố Đà Nẵng, năm 1977 ông đi xây dựng kinh tế mới ở huyện Krông Bông, lúc đó gia đình ông chỉ có 5 người, sau khi con cái lớn lên lập gia đình đến nay dòng họ của ông đã lên đến trên 50  người kể cả con, cháu, dâu, rể.

Để con cháu luôn nhớ về tổ tiên, dòng họ, ông đã xây dựng một ngôi nhà thờ tộc, hàng năm vào những ngày Thanh minh, giỗ chạp, cháu con tề tựu đông đủ. Việc quy tụ không chỉ đơn thuần là cúng tế, mà chính là để mọi thành viên trong tộc, họ hiểu biết, thương yêu, tương trợ lẫn nhau trong phát triển kinh tế, học tập, xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc.

Ông thường giáo dục cho con cháu ý thức rằng “một con ngựa đau, cả tàu không ăn cỏ”, việc riêng của một gia đình cũng chính là việc chung của cả họ, nên khi một người trong gia đình cần vốn kinh doanh, sản xuất thì mọi người tương trợ tùy theo khả năng của mình, đến nay tất cả những gia đình thuộc dòng họ của ông đều khá giả. Không chỉ hạn hẹp trong phạm vi gia đình, những người trong tộc, họ của ông luôn hăng hái tham gia vào các hoạt động xã hội, từ thiện trong và ngoài xã.

Điển hình như con trai thứ của ông là Nguyễn Đức Giờ đã tự nguyện hiến 250 m 2 đất thổ cư để làm đường giao thông vào trường Mẫu giáo thôn Dhung Knul (Cư Pui), đóng góp mỗi năm từ 4 triệu đồng đến 5 triệu đồng vào các hoạt động văn hóa thể thao của xã, thăm hỏi, tặng quà những người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn hàng chục triệu đồng, đối với những gia đình có hoàn cảnh ốm đau, bệnh hoạn khi cần thì ông sẵn sàng cho mượn, trả dần hàng tháng hoặc theo vụ sản xuất mà không tính lãi…

Mỗi họ tộc có cách làm khác nhau nhưng đều chung một mục đích là “tất cả vì cộng đồng”, như ông Y Tớ họ Byă ở buôn Tliêr, xã Hòa Phong là một người cần cù chịu khó, bao nhiêu lợi nhuận từ trồng trọt ông tập trung phát triển chăn nuôi đại gia súc, hiện tại gia đình ông luôn có 70 con trâu bò, khi họ hàng và những người trong buôn làng cần đến sự giúp đỡ, ông chưa bao giờ từ chối một ai, hàng chục năm qua ông luôn dành riêng 30 con bò cho 30 hộ nuôi rẽ quay vòng (trong đó có 15 người thuộc họ Byă và 15 hộ nghèo khác trong buôn), khi bò sinh sản các hộ nuôi được hưởng lợi ngay từ con đầu tiên, nhờ vậy đã có 15 hộ thoát nghèo tự nguyện trả lại bò mẹ, ông tiếp tục cho hộ khác nuôi. Ông còn cho 4 hộ mượn 8 chỉ vàng để mua giống, phân bón, mà không hề tính lãi.

Ông Ama Hậu buôn Tơng Rang (Cư Drăm) người đã hỗ trợ vật chất cho 11 hộ trong đó có 5 hộ được thoát nghèo

Còn gia đình ông Hường tộc Trần Viết ở thôn 3, xã Hòa Phong, cách đây hơn mười năm gia đình ông thuộc diện khó khăn, được sự giúp đỡ của những người trong tộc, họ bên vợ, con cái ông lớn lên đều được sắp xếp công ăn, việc làm, nhờ chăm chỉ, cần cù nên hầu hết những người trong gia đình ông đã có cuộc sống ổn định. Kinh tế phát triển, tộc họ của ông luôn nhớ đến những ngày khó khăn, sẵn sàng sẻ chia với những mảnh đời cơ nhỡ. Ông Trần Viết Hường chia sẻ: Với tôn chỉ là: Vận động bà con trong dòng họ tích cực tham gia các hoạt động an sinh, thiện nguyện, giới thiệu việc làm, xóa đói giảm nghèo, khuyến học, khuyến tài, đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau vượt khó vươn lên trong cuộc sống. Trong 3 năm qua, những người trong gia đình ông cùng với 2 người bạn thân của con ông đóng góp 225 triệu đồng, tổ chức 5 đợt thiện nguyện, tặng 750 suất quà cho hộ nghèo xã Hòa Phong…gia đình ông còn tạo công ăn việc làm ổn định cho hàng chục lao động của địa phương, trong đó có 2 người là đồng bào dân tộc thiểu số với mức thu nhập ổn định bình quân trên 5.000.000 đồng/ tháng.

Trong phát triển kinh tế hiện nay, việc liên kết giữa những người trong cùng tộc, họ cũng như vận động tham gia các hoạt động an sinh xã hội là rất quan trọng. Hy vọng từ một số điển hình trên, sẽ được nhân ra diện rộng đến các tộc, họ ở các địa phương khác./.