Chiều 13/9, Bảo tàng Đắk Lắk tổ chức Hội nghị báo cáo sơ bộ kết quả khai quật Di chỉ khảo cổ học Thác Hai (lần thứ 3, năm 2024) tại thôn 6, xã Ia Jlơi, huyện Ea Súp.Tham dự hội nghị có lãnh đạo một số sở, ngành, địa phương liên quan; các nhà nghiên cứu…

Di chỉ khảo cổ học Thác Hai đã được Bảo tàng Đắk Lắk phối hợp với Bảo tàng Lịch sử Quốc gia khai quật trong các năm 2021 và 2022, đã thu được nhiều di vật, hiện vật quý, độc đáo lần đầu được phát hiện trong khu vực Tây Nguyên. Trong đó có bộ “Sưu tập mũi khoan đá Thác Hai” đã được công nhận là bảo vật quốc gia đầu tiên của tỉnh Đắk Lắk.

Các đại biểu tham dự hội nghị

Năm 2024, Bảo tàng Đắk Lắk tiếp tục tiến hành khai quật đợt 3 từ ngày 26/6 đến 28/7, với diện tích khai quật 20m². Tại đây, đoàn khai quật đã xác định được tầng văn hóa dày khoảng 2m, bên trong chứa các di tích như mộ táng, cùng nhiều di vật như: bàn mài, rìu, bôn; qua sàng đãi đã thu được hơn 1.000 hạt chuỗi bằng chất liệu thủy tinh, gần 3.000 mũi khoan và phác vật bằng các loại đá opal, jasper,silic, phtanite… cùng hàng vạn vảy tước. 

Đặc điểm nổi bật của mũi khoan là được mài trau chuốt và hầu hết chưa qua sử dụng; đồ gốm khá phong phú về chủng loại gồm có các loại hình bình, nồi, chum, vò, bát bồng… với nhiều kích cỡ khác nhau. 

Báo cáo tại hội nghị, Thạc sĩ Trần Quang Năm, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk cho biết: Đợt khai quật lần thứ 3 diễn ra từ ngày 26/6 đến 28/7/2024 trên diện tích hố khai quật 20m2.

Thạc sĩ Trần Quang Năm, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk báo cáo kết quả khai quật lần thứ 3

Quá trình khai quật đã thu thập được các di vật, hiện vật phong phú với những thông tin khoa học quan trọng, có nhiều điểm mới so với hai lần khai quật trước, góp phần làm rõ thêm nội dung văn hóa và tính chất của di chỉ Thác Hai.

Trong đó, đồ đá là di vật chủ đạo, số lượng nhiều nhất là sưu tập mũi khoan, bàn mài, rìu, mảnh dao, hòn ghè và bàn kê. Đồ gốm, bao gồm các mảnh miệng, mảnh thân, đáy, chân đế của các loại hình đồ đựng và các loại đồ tùy táng trong các cụm mộ táng.

Đặc biệt, phát hiện 5 dọi se sợi nằm cạnh các mộ táng - đây là lần đầu tiên phát hiện hiện vật dọi se sợi tại các di chỉ khảo cổ trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, chứng minh cho hoạt động dệt vải được phổ biến ở khu vực này. Đồ thủy tinh cũng được tìm thấy trong hố khai quật, hầu hết là loại hình hạt chuỗi.

Nhiều hiện vật như công cụ rìu, mũi khoan, mảnh gốm, mảnh tước… đã được phát hiện khi khảo sát khu vực xung quanh.

Theo Thạc sỹ Trần Quang Năm, thông qua đặc điểm di tích, di vật cùng các kết quả phân tích niên đại C14, các nhà khảo cổ xác định di chỉ Thác Hai nằm trong khung niên đại từ khoảng 4.000 năm cho đến khoảng 2.000 năm cách ngày nay, tồn tại kéo dài trong khoảng thời gian hơn 1.000 năm. Qua tổng thể di tích và di vật, có thể thấy Thác Hai là một di tích phức hợp, vừa có tính chất cư trú, vừa là khu mộ táng, vừa là một công xưởng chế tác mũi khoan đá có quy mô lớn.

Bên cạnh những giá trị về mặt khoa học, kỹ thuật, sưu tập mũi khoan đá tại Thác Hai còn là nguồn tư liệu quý để tìm hiểu về mạng lưới buôn bán, trao đổi và giao lưu văn hóa ở Tây Nguyên trong giai đoạn Tiền-Sơ sử.

Ông Đinh Một, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk nhận định cho đến nay, Thác Hai là di chỉ khảo cổ học có tầng văn hóa dày nhất ở Đắk Lắk nói riêng và Tây Nguyên nói chung, thể hiện sự cư trú lâu dài và liên tục trong khoảng thời gian hơn 1.000 năm, đồng thời đây được xem là công xưởng chế tác mũi khoan bằng đá duy nhất ở Tây Nguyên cho đến thời điểm hiện nay.

Trong đợt khai quật lần thứ 3 này, dù chỉ đào trên một diện tích nhỏ hẹp nhưng đã phát hiện ra một số điểm mới so với 2 đợt khai quật trước như: Lần đầu tiên tìm thấy các dọi se sợi trong tầng văn hóa, xuất lộ khá nhiều mảnh đá trang sức khoan dở, khoan hoàn thiện, các mảnh gãy vỡ, qua đó gợi mở khả năng về hoạt động sản xuất trang sức đá ở Thác Hai. Đây là một trong những phát hiện có ý nghĩa đối với việc nghiên cứu vùng đất Đắk Lắk nói riêng và Tây Nguyên nói chung.

Ông Đinh Một, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk phát biểu tại hội nghị

Theo ông Đinh Một, từ thực tiễn khảo sát và khai quật trong thời gian qua nhận thấy, việc tiếp tục khai quật, xử lý di dời di tích, di vật tại di chỉ Thác Hai là hết sức cần thiết, nhằm thu thập, di dời ở mức cao nhất các di tích, di vật trong lòng đất của di chỉ Thác Hai trước nguy cơ bị xóa sổ rất lớn bởi các trận lũ từ sông Ea H'leo vào mùa mưa.

Lãnh đạo UBND huyện Ea Súp trao đổi giải pháp  bảo tồn, phát huy giá trị của di chỉ Thác Hai, huyện Ea Súp

Trên cơ sở đó, chúng ta có thể đưa ra những giải pháp hữu hiệu trong công tác bảo tồn và phát huy di sản khảo cổ nói riêng và di sản văn hóa tỉnh Đắk Lắk nói chung trong thời gian tới một cách hiệu quả nhất.

Tại Hội nghị, các đại biểu đã có những ý kiến đóng góp cho việc khai quật, cũng như bảo tồn, phát huy giá trị của di chỉ, của các hiện vật và bảo vật quốc gia bộ “Sưu tập mũi khoan đá Thác Hai”.