Tại Lễ đón nhận Bằng Di tích quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột, các cựu tù, thân nhân cựu tù cách mạng đã trao tặng hiện vật, gợi ý nhiều giải pháp cho bài toán bảo tồn và tôn tạo địa danh này thành điểm du lịch lịch sử hấp dẫn cho du khách.

 Quy hoạch xứng tầm

Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Di tích Nhà đày Buôn Ma Thuột đã hai lần được Nhà nước đầu tư kinh phí trùng tu, tôn tạo (1992, 2006) nhưng do nhiều yếu tố tác động, các hạng mục của Di tích đến nay đã xuống cấp. Việc lấy tư liệu từ các nhân chứng lịch sử còn gặp khó khăn, đến nay nhiều người đã mất do tuổi cao, sức yếu; các tài liệu, hiện vật quý qua thời gian đã hư hỏng, thất lạc nên việc nghiên cứu, sưu tầm, trưng bày, tái hiện, phục dựng còn gặp nhiều trở ngại.

Về hồ sơ số tù chính trị bị giam cầm tại Nhà đày Buôn Ma Thuột trong giai đoạn trên, đến nay chỉ mới sưu tầm và hoàn thiện khoảng 1.100 trên tổng số gần 2.000 hồ sơ được xác định. Cùng với đó, điều đáng quan tâm nhất là vùng lõi của di tích với 3 dãy nhà (hình chữ U) cùng một số hạng mục, công trình kiến trúc khác được xây dựng từ những năm 30 của thế kỷ trước, hiện đang bị hư hại, xuống cấp đáng kể do không đủ kinh phí đầu tư, tôn tạo.

Thân nhân cựu tù trao tặng hiện vật cho Ban Quản lý di tích tỉnh

Cuối tháng 6-2018, Sở đã có tờ trình đề nghị UBND tỉnh xem xét, phê duyệt Đề án “Bảo quản, tu bổ và phục hồi Di tích lịch sử Nhà đày Buôn Ma Thuột” với những nội dung cụ thể, cấp bách như: Tôn tạo lại 6 nhà lao, dãy xà lim, cổng vào, tường rào và sân vườn theo đúng yếu tố lịch sử gốc của di tích; Phục dựng và tái hiện lại không gian, hoàn cảnh cụ thể về đời sống sinh hoạt của tù nhân dưới ách cai trị hà khắc và tàn bạo của kẻ thù với sự kết hợp có hiệu quả của công nghệ âm thanh, ánh sáng nhằm thể hiện tính chất đặc biệt của Nhà đày Buôn Ma Thuột trong hệ thống nhà tù  thực dân Pháp tại Việt Nam nói riêng và cả vùng Đông Dương nói chung vào những năm tháng mang thân phận thuộc địa; tiếp tục sưu tầm, phục chế và bổ sung thêm các hiện vật, tư liệu, hình ảnh được trưng bày tại khu di tích để phục vụ khách tham quan.

Học sinh tham quan Nhà đày Buôn Ma Thuột

Khi Đề án được tỉnh phê duyệt sẽ khoanh vùng bảo vệ di tích, tránh trường hợp các hộ dân sống lấn chiếm, xâm hại di tích, đảm bảo các điều kiện của Di tích quốc gia đặc biệt.

Phát biểu tại buổi Lễ đón nhận Bằng Di tích quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột, Phó Chủ tịch UBND tỉnh H’Yim Kđoh nhấn mạnh, tỉnh sẽ tiếp tục dành nguồn lực tài chính để đầu tư, tôn tạo mang tầm nhìn dài hạn của chính quyền địa phương. Điều này đòi hỏi có sự tham gia của nhiều ngành, nhiều nghề ở mọi cấp độ và chuyên môn nhằm khai thác hết các giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học đạt hiệu quả. Ngoài ngân sách, tỉnh cũng sẽ tích cực xã hội hóa công tác bảo tồn và phát huy giá trị Di tích quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột bằng nguồn lực cộng đồng, góp phần vào mục tiêu xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Nếu được tổ chức, khai thác tốt theo phương châm vừa bảo tồn vừa phát triển du lịch thì chắc chắn đây là điểm hến hấp dẫn, thu hút ngày càng nhiều du khách.