Du lịch cộng đồng là một loại hình du lịch còn khá mới tại Việt Nam, tuy nhiên trong những năm gần đây loại hình du lịch này đã được nhiều địa phương trong nước xây dựng và phát triển bước đầu mang lại hiệu quả tích cực. Đắk Lắk với nhiều tiềm năng thế mạnh về điều kiện tự nhiên, văn hóa, xã hội cũng đã và đang triển khai nhiều hoạt động để phát triển loại hình du lịch tiềm năng này.

Tiềm năng chưa được đánh thức
Đắk Lắk là tỉnh nằm ở trung tâm vùng Tây Nguyên, nơi có nhiều thắng cảnh nổi tiếng và là vùng đất có sự đa dạng về văn hóa, dân tộc.Thiên nhiên kỳ thú đã tạo cho Đắk Lắk có được một tiềm năng du lịch sinh thái hấp dẫn, độc đáo với những ngọn thác hùng vĩ như thác Dray Nur, thác Krông Kmar, thác Thủy Tiên, thác Bìm Bịp, thác Bay... nhiều hồ lớn thơ mộng như hồ Lắk, hồ Ea Kao, hồ Ea Kar... các khu rừng nguyên sinh: Vườn Quốc gia Yok Đôn, Vườn Quốc gia Chư Yang Sin...

Thác Bay - một thắng cảnh đẹp, hoang sơ giữa núi rừng của Khu bảo tồn thiên nhiên Ea Sô, huyện Ea Kar.

Ngoài ra, Đắk Lắk còn là nơi lưu giữ nhiều nét đặc thù về giá trị văn hóa dân gian, phong tục tập quán của cộng đồng 47 dân tộc anh em cùng chung sống, với những di tích lịch sử ghi lại dấu ấn của lịch sử và phong trào hoạt động cách mạng của thế hệ cha anh.
Đắk Lắk có nhiều lễ hội văn hoá như hội đua voi, lễ hội đâm trâu, hội cồng chiêng, lễ bỏ mã, lễ mừng lúa mới, lễ cúng bến nước, lễ cúng sức khỏe cho voi, lễ mừng nhà mới... Ngoài ra, tỉnh còn có các làng nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, mộc mỹ nghệ, điêu khắc tạc tượng nhà mồ ...

Du khách tham quan tìm hiểu đời sống của cư dân bản địa.

Với lợi thế về các điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và sự đa dạng về phong tục tập quán, du lịch “homestay” là một hình thức du lịch phù hợp và dễ phát triển. Đây cũng là loại hình du lịch mang tính bền vững, thân thiện với môi trường, bảo vệ cảnh quan, đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của cư dân bản địa.

Theo đánh giá của các chuyên gia, nhà quản lý và các doanh nghiệp lữ hành du lịch, so với các địa phương đã xây dựng và bước đầu thành công với loại hình du lịch cộng đồng, Đắk Lắk là tỉnh có tiềm năng rất lớn, tuy nhiên để mô hình này phát huy hiệu quả cần có sự quan tâm của chính quyền, sự vào cuộc mạnh mẽ của các doanh nghiệp và sự hưởng ứng tích cực của người dân địa phương.

Du khách tham quan điểm di tích lịch sử Hang Ba tầng, tại xã Krông Nô, huyện Lắk.

Ông Phạm Chí Ta – Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Du lịch tỉnh mong muốn tỉnh cần tạo các điều kiện về chính sách để các doanh nghiệp du lịch đầu tư phát triển du lịch cộng đồng. Tuy nhiên theo ông Ta, việc phát triển du lịch cộng đồng trước mắt sẽ gặp một số khó khăn như một số doanh nghiệp chưa có nhận thức đúng về du lịch cộng đồng, mới chỉ chú trọng khai thác những giá trị hiện có của các thắng cảnh mà chưa đi sâu vào phối hợp với người dân để phục vụ du khách; cơ sở hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông đến các buôn đồng bào còn khó khăn; trình độ dân trí của người dân địa phương còn chưa đáp ứng yêu cầu để phục vụ du lịch, nhận thức về du lịch cộng đồng còn mơ hồ.

Khảo sát một số buôn để xây dựng mô hình điểm.

Có thể thấy, loại hình du lịch cộng đồng đã và đang được một số doanh nghiệp lữ hành trên địa bàn tỉnh triển khai trong một vài năm trở lại đây. Tuy nhiên, theo đánh giá của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các mô hình này mới chỉ mang tính tự phát, nhỏ lẻ, chưa có sự tham gia tích cực của người dân địa phương; sản phẩm còn nghèo nàn, lượng khách vẫn còn ít, trong đó hầu hết là khách nước ngoài.

Một mô hình du lịch homestay tại buôn Drai, xã Nam Ka, huyện Lắk.

Homestay là một loại hình du lịch gắn với cộng đồng theo xu hướng tích cực khám phá, tìm hiểu văn hóa bản địa, cùng làm, cùng sống và trao đổi trực tiếp với người dân địa phương nên nhân tố chính đóng góp cho sự thành công của loại hình du lịch này chính là cộng đồng địa phương. Họ có mối quan hệ mật thiết trong vấn đề khai thác tài nguyên du lịch để hình thành nên các hoạt động, loại hình và sản phẩm du lịch.

Ông Phạm Tâm Thanh – Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, trong thời gian qua Sở đã tổ chức khảo sát một số buôn để xây dựng điểm du lịch cộng đồng. Qua chuyến khảo sát mô hình du lịch cộng đồng ở các tỉnh phía Bắc, Sở dự kiến sẽ xây dựng mô hình này tại buôn Tuôr, xã Hòa Phú, thành phố Buôn Ma Thuột, sau đó đánh giá nhân rộng ra các điểm có tiềm năng khác. Để phát triển loại hình du lịch này, trước mắt theo ông Thanh nhà nước sẽ đầu tư bước đầu để nâng cấp, sửa chữa lại nhà cửa, cơ sở hạ tầng, tập huấn nâng cao nhận thức cũng như kỹ năng phục vụ khách du lịch cho người dân địa phương; hỗ trợ quảng bá điểm đến cũng như kết nối các tour, tuyến du lịch để giới thiệu, đưa khách du lịch đến với mô hình này.

 
Trong loại hình du lịch homestay, sự tham gia của người dân chính là nhân tố quan trọng quyết định sự thành công.

Bên cạnh tác động tích cực đến sự phát triển chung của ngành du lịch tỉnh, du lịch cộng đồng hứa hẹn sẽ còn có tác động sâu sắc đến xã hội như: tăng cường giáo dục ý thức về bảo vệ môi trường, bảo tồn các di tích văn hóa, lịch sử của người dân bản địa và du khách; tạo ra sự giao lưu văn hóa, phong tục tập quán giữa các dân tộc và các quốc gia khác nhau; tăng cường các mối quan hệ trong cộng đồng người dân; sự gắn bó của chính quyền địa phương và người dân bản xứ; giáo dục ý thức về phong cách ứng xử trong cộng đồng người dân. Đồng thời, loại hình du lịch này cũng có tác động đến kinh tế như: thu hút các nhà đầu tư vào du lịch và các lĩnh vực khác như: hệ thống giao thông, trường học, mở rộng và nâng cấp các làng nghề truyền thống, trùng tu các di tích lịch sử… tạo ra nguồn thu nhập cho người dân, tạo cơ hội việc làm cho nhiều hộ gia đình nghèo; góp phần vào chương trình xóa đói giảm nghèo tại địa phương.

Có thể thấy đây là một loại hình du lịch còn khá mới nhưng homestay hứa hẹn sẽ trở thành một xu hướng phát triển mạnh trong tương lai nếu có sự phối hợp chặt chẽ giữa người dân địa phương - “nhân tố cốt lõi”, các công ty lữ hành - “cầu nối” và các cấp chính quyền - “đòn bẩy”.Việc đẩy mạnh phát triển, nhân rộng các mô hình, ý tưởng du lịch sẽ làm phong phú thêm các tour, tuyến gắn với thiên nhiên, gắn với cộng đồng, đồng thời khơi gợi ý thức bảo vệ môi trường trong nhân dân và du khách, tạo ra sự bền vững trong phát triển du lịch, mang lại lợi ích kinh tế - xã hội cho cộng đồng.