Diễn biến phức tạp, tiềm ẩn rủi ro
Theo Sở Công thương tỉnh Đắk Lắk, hiện nay trên địa bàn tỉnh có tới 23 công ty bán hàng đa cấp hoạt động. Trong đó phải kể đến những công ty phát triển khá mạnh và đã vươn về hoạt động tại các địa phương vùng sâu, vùng xa của tỉnh như Công ty TNHH Thương mại Thiên Ngọc Minh Uy, Công ty TNHH AMWAY Việt Nam, Công ty Cổ phần Liên kết Trí thức…Nhiều công ty bán hàng đa cấp tại Đắk Lắk đã đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp với chính quyền, cơ quan chức năng địa phương, tuy nhiên, nhiều công ty vẫn có những hoạt động trái quy định của pháp luật, thậm chí là có hành vi lừa đảo, bán hàng hóa, sản phẩm với giá cao, chất lượng kém, không rõ nguồn gốc.
Trao đổi với chúng tôi, ông Trần Trọng Lưu, Trưởng phòng Quản lý Thương mại, Sở Công thương tỉnh Đắk Lắk cho biết, qua công tác kiểm tra, giám sát, nắm tình hình, cơ quan chức năng nhận thấy thực trạng bán hàng đa cấp trên địa bàn tỉnh đang diễn ra khá phức tạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Ông Lưu cho rằng, để hoạt động này không bị biến tướng, cần có sự quản lý, giám sát chặt chẽ, thường xuyên của cơ quan chức năng; tiến hành xử lý nghiêm các công ty vi phạm quy định của pháp luật về kinh doanh đa cấp; đồng thời đẩy mạnh việc tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân về hoạt động kinh doanh đa cấp.
Qua tìm hiểu thực tế cho thấy, thực trạng việc kinh doanh đa cấp tại Đắk Lắk diễn ra phức tạp, với nhiều sai phạm cần khắc phục kịp thời. Cụ thể, một số doanh nghiệp không thực hiện việc thông báo bán hàng đa cấp trên địa bàn tỉnh nhưng vẫn âm thầm hoạt động gây khó khăn trong quản lý. Đại đa số các công ty bán hàng đa cấp tại Đắc Lắc sử dụng các thủ đoạn, hoạt động bất chính như thổi phồng giá trị hoa hồng được hưởng khi người dân tham gia vào mạng lưới bán hàng, bịa đặt về công dụng của sản phẩm. Còn đối với hành vi bị cấm như “yêu cầu người muốn tham gia bán hàng đa cấp phải mua một số lượng hàng hóa” thường được các công ty bán hàng đa cấp chuyển sang hình thức dùng phiếu xuất kho mua hàng của công ty (không thể hiện trong hợp đồng tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp) nhằm tránh bị cơ quan chức năng xử lý. Mặt khác, các chương trình đào tạo cơ bản cho nhà phân phối không được các công ty bán hàng đa cấp quan tâm và thực hiện đầy đủ. Thậm chí, có công ty còn giao cả hợp đồng bán hàng đa cấp cho các nhà phân phối lưu giữ, do đó cơ quan chức năng không kiểm soát được mạng lưới nhà phân phối.
Cơ sở Thiên Ngọc kinh doanh đa cấp tại địa chỉ số 61-63 Lý Thái Tổ, TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk đã bị cơ quan chức năng xử phạt do vi phạm quy định của pháp luật.
Bên cạnh đó, một số công ty bán hàng đa cấp lợi dụng người dân vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc thiểu số thiếu hiểu biết để tuyên truyền sai sự thật về sản phẩm hàng hóa, gây thiệt hại nặng nề cho người tiêu dùng. Từ các thủ đoạn này, các công ty bán hàng đa cấp đã lôi kéo được nhiều người dân tham gia trên địa bàn Tây Nguyên với số tiền huy động lớn. Ông Trương Nhất Vương (phường Tân Thành, TP Muôn Ma Thuột), người đã từng bị nhiều công ty bán hàng đa cấp chèo kéo, dụ dỗ tham gia cho biết: Nguy hiểm nhất là hiện nay, các công ty đa cấp đã vươn “vòi bạch tuộc” về các vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số có trình độ văn hóa thấp để thực hiện các hành vi lừa đảo, bán sản phẩm không rõ nguồn gốc, chất lượng kém cho bà con.
Tuy chưa có thống kê cụ thể của các cơ quan chức năng, nhưng qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk đã có rất nhiều gia đình “tiền mất, tật mang” khi huy động số tiền lớn để tham gia vào mạng lưới bán hàng đa cấp của các công ty trên địa bàn. Đến nay, lợi nhuận chưa được là bao trong khi số tiền này lại có nguy cơ mất trắng, khó thu hồi.
Xử lý nghiêm các công ty vi phạm
Ông Hồ Đồng Nghĩa, Chánh Thanh tra Sở Công thương tỉnh Đắk Lắk cho biết, trước diễn biến phức tạp của hoạt động kinh doanh đa cấp trên địa bàn, vừa qua, Thanh tra Sở Công thương tỉnh đã tiến hành 3 đợt kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp trên địa bàn đối với các cơ sở và cá nhân. Kết quả, có 9 công ty (trong đó một công ty bị đề nghị Cục Quản lý cạnh tranh, Bộ Công thương xử phạt) và 3 cá nhân bị xử phạt, với tổng số tiền hơn 177 triệu đồng. Trong đó, Công ty TNHH Thiên Ngọc Minh Uy bị phạt 21 triệu đồng do không đào tạo cơ bản cho người tham gia bán hàng đa cấp; Công ty TNHH sản xuất thương mại Phân hữu cơ sinh học Thanh Bình bị phạt 17,5 triệu đồng do thông tin không đúng bản chất, sự thật về hàng hóa; Cơ sở Thiên Ngọc bị xử phạt gần 17 triệu đồng do các vi phạm về hành vi không tuân thủ các quy định về bán hàng đa cấp và thông tin sai lệch về sản phẩm hàng hóa…
Cùng với các biện pháp xử lý mạnh tay nêu trên, vừa qua, UBND tỉnh Đắk Lắk đã ban ban hành công văn số 1954/UBND-KT về việc tăng cường quản lý hoạt động bán hàng đa cấp trên địa bàn. Theo đó, UBND tỉnh Đắk Lắk yêu cầu các cơ quan chức năng, địa phương, đơn vị trên địa bàn tổ chức tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật về bán hàng đa cấp và các thủ đoạn lợi dụng bán hàng đa cấp để lừa đảo chiếm đoạt tài sản, nhằm giúp người dân chủ động phòng ngừa, tránh bị lôi kéo, dụ dỗ; nâng cao nhận thức về bán hàng đa cấp và pháp luật về bán hàng đa cấp cho các doanh nghiệp; tập huấn cán bộ công chức các cấp trực tiếp thực hiện công tác quản lý hoạt động bán hàng đa cấp; tiến hành xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm theo quy định của pháp luật.
Để bịt những "lỗ hổng" về quản lý theo các quy định hiện hành, Sở Công thương tỉnh Đắk Lắk cũng đã kiến nghị Bộ Công thương cần ban hành các quy định cụ thể khi các công ty đa cấp mở rộng mạng lưới bán hàng ra các tỉnh, khi đó, doanh nghiệp bán hàng đa cấp phải thành lập văn phòng đại diện hoặc chi nhánh tại địa phương; quy định cụ thể nơi được phép tổ chức hội nghị, hội thảo, đào tạo của các công ty đa cấp; quy định các mặt hàng được bán theo phương thức đa cấp. Đồng thời, cần có các quy định để xử lý các hình thức biến tướng của bán hàng đa cấp như: Huy động vốn bằng tiền mặt thông qua việc dụ dỗ người dân mua đồng tiền ảo; bán phân bón theo hình thức đa cấp (nhưng không đăng ký bán hàng đa cấp) thông qua các buổi hội thảo giới thiệu sản phẩm…
Kinh doanh đa cấp hiện đang phát triển mạnh, tuy nhiên nó cũng đã gây ra những hệ lụy trong đời sống xã hội. Để hoạt động này phát triển lành mạnh, đúng quy định của pháp luật cần phải hoàn thiện hành lang pháp lý, tăng cường quản lý, giám sát, xử lý nghiêm của chính quyền, cơ quan chức năng; đồng thời, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền để người dân hiểu biết về kinh doanh đa cấp, tránh bị sập bẫy lừa đảo.
